شباهت جایگاه جاماسب در آیین زرتشت به علی (ع) / عظیم محمودآبادی

به گزارش «مبلغ»- متن زیر بخشی از یادداشت « نگاهی به عید غدیر و جایگاه آن در ادبیات و فرهنگ ایران‌زمین» نوشته عظیم محمودآبادی است که ۱۶ تیرماه سال جاری در پایگاه دین‌آنلاین منتشر شده است: در تاریخ زرتشت می‌توان قرائنی یافت که نشان از قرابت هرچه بیشتر این آیین ایرانی با خوانش شیعی از اسلام در رابطه با محوریت خاندان پیامبر (ص) دارد. از جمله مهم‌ترین آن‌ها شاید به مساله جانشینی زرتشت بتوان اشاره کرد. چنانکه در کیش زرتشتی نیز جانشین زرتشت، جاماسب بود که وی پیش‌تر با دختر او (پوروچیستا) ازدواج کرده بود و بنابراین داماد زرتشت محسوب می‌شد. جاماسب نیز فردی عالم معرفی شده و در ادبیات ایران و عرب به لقب «فرزانه» و «حکیم» خوانده شده است.[۱] و حتی همانطور که در نهج‌البلاغه از امیرالمؤمنین (ع) پیشگویی‌هایی نسبت به پس از شهادت ایشان و دوران اموی آمده است – «أَمَّا إِنَّهُ سَیظْهَرُ عَلَیکمْ بَعْدِی رَجُلٌ رَحْبُ الْبُلْعُومِ، مُنْدَحِقُ الْبَطْنِ یأْکلُ مَا یجِدُ وَ یطْلُبُ مَا لَا یجِدُ، فَاقْتُلُوهُ وَ لَنْ تَقْتُلُوهُ. أَلَا وَ إِنَّهُ سَیأْمُرُکمْ بِسَبِّی وَ الْبَرَاءَهِ مِنِّی، فَأَمَّا السَّبُّ فَسُبُّونِی فَإِنَّهُ لِی زَکاهٌ وَ لَکمْ نَجَاهٌ؛ وَ أَمَّا الْبَرَاءَهُ، فَلَا تَتَبَرَّءُوا مِنِّی، فَإِنِّی وُلِدْتُ عَلَی الْفِطْرَهِ وَ سَبَقْتُ إِلَی الْإِیمَانِ وَ الْهِجْرَهِ؛ همانا پس از من مردی بر شما چیره شود، که گلویی گشاده دارد و شکمی فراخ و برون افتاده. بخورد هر آنچه یابد و بجوید آنچه نیابد. اگر توانید او را بکشید، و نتوانیدش کشت. او شما را فرمان دهد تا مرا دشنام گویید و از من بیزاری جویید. اما دشنام، مرا دشنام دهید که برای من زکات است و برای شما نجات. امّا بیزاری، از من بیزاری مجویید که من بر فطرت مسلمانی زادم، و در ایمان و هجرت از همه پیش افتادم» (۲) از جاماسب نیز در متون زرشتی (رساله پهلوی یادگار زریران، گشتاسب‌نامه دقیقی و جاساب‌نامه) پیش‌بینی‌هایی ذکر شده است(۳) نکته جالب‌تری که در مورد جاماسب وجود دارد اینکه گفته‌اند نامه‌ای از وی دیده شده که به پارسی قدیم است؛ نام آن «فرهنگ ملوک و اسرار عجم» است و عنوان آن به نام گشتاسب‌شاه است. گویند پنج هزار سال از روزگار آینده را پیش بینی کرده و از سلاطین و انبیا خبر داده است؛ حضرت موسی را «سرخ‌شبان باهودار» (باهو=چوبدستی) و حضرت عیسی را «پیامبرِ خَرنشین» و از حضرت رسول (ص) به «مهرآزما» تعبیر کرده است. (۴) از جاماسب حتی سخنانی نقل شده که با تصویری که از امیرالمؤمنین (ع) در نزد مسلمین نقش بسته است همخوانی عجیبی دارد. از جمله اینکه گفته است: «بدترین خصال، ترکِ کرم است و بهترین اقبال ترک خسّت است»(۵) و ما می‌دانیم که امیرالمؤمنین (ع) مظهر کَرَم و بخشش بوده تا جایی که دو آیه قرآن صراحتاً به ذکر این فضیلت ایشان اختصاص یافته است؛ آیه موسوم به «ولایت»؛ «إِنّما وَلیُّکُمُ اللهُ و رَسولُهُ والَّذینَ ءَامَنوا الَّذینَ یُقِیمُونَ الصَّلوهَ و یُؤتُونَ الزَّکوه و هُم راکِعونَ؛ ولی شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‌اند همان کسانی که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند»[۶] و همچنین آیه «وَیطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبِّهِ مِسْکینًا و َیتِیمًا وَأَسِیرًا؛ به [پاس] دوستی [خدا] بینوا و یتیم و اسیر را خوراک می‌دادند». (۷)

منابع:

(۱) اوشیدری، جهانگیر، دانشنامه مزدیسنا، نشر مرکز، چاپ ششم؛ ۱۳۹۴، ص ۲۲۹.

(۲)نهج‌البلاغه، خطبه ۵۷، ترجمه سید جعفر شهیدی.

(۳) اوشیدری، جهانگیر، دانشنامه مزدیسنا، نشر مرکز، چاپ ششم؛ ۱۳۹۴، ص ۲۲۹.

(۴) اوشیدری، جهانگیر، دانشنامه مزدیسنا، نشر مرکز، چاپ ششم؛ ۱۳۹۴، ص ۲۳۰.

(۵) همان.

(۶) مائده، ۵۵، ترجمه محمدمهدی فولادوند.

(۷) انسان،

۸، ترجمه محمدمهدی فولادوند.