حجت الاسلام معماریان در گفتگو با «مبلغ»: عربستان به سمت حکومت غیر دینی پیش می رود

به گزارش«مبلغ»-  از جمله حوادث بسیار دردناک و ناگوار تاریخ، تخریب قبور مطهّر اهل‌بیت پیامبر(ص) در بقیع به دست وهابیت است. این واقعه تلخ، در هشتم شوّال سال ۱۳۴۵ قمری در مدینه و کنار مرقد رسول‌خدا(ص) اتفاق افتاد، به همین مناسبت با حجت الاسلام محمدمهدی معماریان استاد حوزه علمیه قم در خصوص وضعیت کنونی جریان وهابیت و رویکرد جدید بن سلمان در حکومت عربستان سعودی به گفتگو نشسته ایم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید:

اندیشه وهابیت چگونه شکل گرفت و چه اهدافی را در جهان اسلام پیگیری می کند؟

در موضوع جریان وهابیت و واقعه تلخی که این جریان در تخریب قبور ائمه بقیع(ع) رقم زدند، دو نکته را یادآور می شوم. نکته اول این که جایگاه اهل بیت(ع) در منابع دینی روشن است. یعنی نه تنها از منظر شیعه، بلکه از منظر اهل سنت نیز، هر نوع دشمنی و عداوت با اهل بیت(ع) نشانه نفاق و دور شدن از اسلام است. این بی احترامی که در صد سال قبل افتاد، یک اتفاق بدون پشتوانه نبود، البته روشن است که وهابیت به عنوان یک جریان عمدتا سیاسی که اتکا به منابع دینی و فهم خود از دین دارد، فرقه ای نوظهور است که بیش از دو قرن قدمت ندارد؛ اما ریشه آموزه ها و تعالیم و سیاست های وهابیت را باید در قرن ها قبل و بلکه در دوران حضور خود رسول خدا (ص) و دوران پس از پیامبر (ص) جستجو کرد.
وقتی به تاریخ نگاه می کنیم، می بینیم اولین نفری که با زیارت قبور مشکل داشت و حتی برخورد فیزیکی می کرد، مروان حکم است و کسانی که به زیارت پیامبر (ص) می آمدند را مواخذه و مذمت می کرد.
اینکه مثلا وهابیت زیارت قبور اهل بیت(ع) را بهانه می کنند و آن را شرک می دانند، آیات متعدد قرآن پاسخی به این شبهه است آنجا که می فرماید آیا کسانی که می میرند، تمام می شوند و ارتباطشان با دنیا قطع می شود؟ اینها مواردی است که در قرآن قابل استفاده است.
نکته بعدی اینکه؛ چطور تا ده ها سال پیش، حتی اهل سنت نیز به زیارت قبور می رفتند؟ ما در روایات متعدد داریم که خطیب بغدادی و دیگرانی که از علمای اهل سنت بودند به زیارت علی ابن موسی الرضا (ع) می آمدند، به زیارت کاظمین می آمدند، حتی به زیارت ائمه شیعه علیهم السلام می آمدند، چطور برای آنها شرک نبود، اما طی یک پروسه ای زیارت اهل قبور و بنای بر قبور شرک می شود؟
وقتی به قرآن مراجعه می کنیم، می بینیم زمانی که بعد از سیصد و اندی سال مردم اصحاب کهف را پیدا کردند، با هم اختلاف پیدا می کنند که حالا با این جنازه هایی که در این غار مانده اند چه کنیم؟ یک عده ای گفتند برایشان مقبره بسازیم، قرآن کریم می فرماید گروهی گفتند لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِدًا، نه تنها قبر برایشان می سازیم که بر قبورشان بنا می سازیم و آن بنا را هم مسجد قرار می دهیم، و قرآن هیچ مواخذه و ردی نسبت به این پیشنهاد مردم نمی کند، پس این مطلب را باید به عنوان یک عقیده اسلامی پاس بداریم و این جنایتی که در حق اهل بیت(ع) رخ داد، هر کسی با هر بیانی می بایست محکوم کند، و این محکومیت می تواند با تبیین درست عقاید شیعه صورت بگیرد.

با توجه به تغییراتی که توسط بن سلمان در عرصه سیاسی و مذهبی عربستان سعودی در حال وقوع است، فضای جدید عربستان را چطور تحلیل می کنید؟

شاید منفعت ما به عنوان حکومت شیعه، در این باشد که حکومت عربستان یک حکومت غیر دینی باشد، چه اینکه حکومت دینی را نمی توان وادار کرد تا از مبانی اعتقادی اش عقب نشینی کند، چنان که سال های قبل وضعیت در کشور عربستان به همین صورت بوده است. اما این سیاست های جدید که همه ناشی از سیاست های دنیوی است و رضای خدا در آن ملاک نیست و به عنوان مثال رشد درآمد یک مملکت در آن دخیل است و پیشرفت مادی در آن مطرح می باشد، از مجموع اینها فهمیده می شود، در عربستان یک حکومت لائیک بر سر کار است، ولو اینکه همچنان اسم دینی را یدک می کشد.
اگر بخواهیم تحلیلی بر مجموع وقایعی که هم اکنون در عربستان شاهد هستیم داشته باشیم، می بینیم حکومت عربستان مقدار زیادی از مبانی دینی خود فاصله گرفته است و به عنوان یک حاکم به این نتیجه رسیده است که اگر بخواهد حکومت پیشرفته ای داشته باشد، باید به سمت حکومت لائیک برود، و تعامل با حکومت های لائیک و غیر دینی در اینگونه مسائل، ظاهرا شدنی تر است و امیدواریم در این برهه جدید، حتما مساله مقبره های ائمه بقیع در دستور کار باشد.

نحوه ارتباط ما به عنوان شیعه با جریان وهابیت چطور باید باشد؟ آیا راهکاری برای وحدت فرامذهبی با آنها وجود دارد؟

مساله وحدت بین شیعه و وهابیت استراتژی خاص خودش را می طلبد. رویکرد ما به مسئله وحدت یک مساله تاکتیکی است کما اینکه در اندیشه بزرگانی مثل شهید مطهری بیان می شود که ما به بهانه وحدت، از عقیده خودمان، ولو مستحب کوتاه نمی آییم، اما امروز در برابر دشمن مشترک نیاز داریم به اینکه اختلافات را کنار بگذاریم و این همان تاکتیک مد نظر در مسئله وحدت است.
خب سوالی که در اینجا مطرح است اینکه آیا این تاکتیک بین شیعه و بین وهابیت شدنی است؟ خیر! به این جهت که وهابیت به حدی بر عقاید خودش تعصب دارد که آن باورها را مبنای عمل خودش قرار می دهد. فرض کنید از منظر یک وهابی، نه فقط شیعه بلکه یک فرد حنفی مذهب نیز که قائل به زیارت قبور باشد مشرک است و از نظر این وهابی قتل یک مشرک جایز است. لذا اگر به این وهابی بگوییم که بیا و بخاطر وحدت در برابر دشمن مشترک از این مبنا کوتاه بیا و او هم پذیرفت، دیگر آن شخص وهابی نیست! او دیگر از آنچه که ادعا می کند فرسنگ ها فاصله گرفته است! شناسه وهابیت در تعصبش نسبت به سلف و در عملش به آنچه که برای خودش حق می بیند، تعریف می شود و اگر این شناسه را از او بگیریم، تبدیل به یک اهل سنت معتدل می شود.
بنا بر این اگر قرار باشد وحدت به عنوان یک تاکتیک و یا یک استراتژی مطرح باشد، بین شیعه و وهابیت محقق نمی شود و فکر می کنم بهترین راه حل برای اینکه وهابیت را کنترل کرد و یا حتی آن را محو کرد این است که خود اهل سنت باید در برابر وهابیت بایستند. وهابیت یک حزب افراطی است که از میان اهل سنت سر بر آورده است و اگر قرار باشد کسی پاسخگو باشد، خود اهل سنت هستند.