گزارش‌های میدانی «واشنگتن‌پست» از حماسه آزادسازی خرمشهر

به گزارش«مبلغ»- به نقل از روزنامه خراسان –  سرانجام روز چهارم آبان ۱۳۵۹، نیروهای ارتش بعث عراق، توانستند مقاومت آخرین مدافعان خرمشهر را درهم بشکنند؛ شهر در نهایت سقوط کرد و به اشغال دشمن درآمد. ایران در بهتی غمبار فرو رفت؛ آیا می‌توان صبوری کرد و فراق خرمشهر را که حالا «خونین‌شهر» نامیده می‌شد، دوام آورد؟ غیرت ایرانی، چنین ننگی را بر نمی‌تابید. ۵۷۸ روز بعد از آن اتفاق غمبار، در سوم خرداد ۱۳۶۱، ۴۱ سال قبل در چنین روزی، خرمشهر با مجاهدت و پایمردی فرزندان ایران زمین، دوباره به آغوش میهن بازگشت و رزمندگان سلحشور ما، در مسجد جامع آن نماز شکر خواندند. آزادی خرمشهر، یک نقطه عطف در تاریخ دفاع مقدس و بلکه تاریخ معاصر ایران است؛ پس از این پیروزی بزرگ بود که جوانان انقلابی ما، اعتماد به نفس خویش را بازیافتند و دانستند که عبور از سخت‌ترین گردنه‌های تاریخ ، با مقاومت، تلاش و ایمان، شدنی است. حماسه خرمشهر، از آغاز جنگ تحمیلی تا سوم خرداد ۱۳۶۱، در کانون خبری رسانه‌های مشهور دنیا قرار داشت و اخبار روزانه مربوط به آن، توسط این رسانه‌ها، در همه جا منتشر می‌شد. یکی از این رسانه‌ها که در بایگانی خبری خود، مجموعه کاملی از این گزارش‌ها را دارد، روزنامه آمریکایی «واشنگتن‌پست» است. این روزنامه، بین اکتبر سال ۱۹۸۰ (شهریور ۱۳۵۹) تا می ۱۹۸۲ (خرداد ۱۳۶۱)، به طور منظم، اخبار وقایع جنگ ایران و عراق را پوشش می‌داد و حتی خبرنگارانش در مناطق جنگی، البته در جاهایی که نیروهای بعثی حضور داشتند، فعالیت‌های خبری انجام می‌دادند؛ به همین دلیل، طبیعی بود که این رسانه تلاش کند اقدامات رزمندگان ایرانی را در برابر هجوم همه جانبه نیروهای صدام، ضعیف و احتمالاً ناکارآمد جلوه دهد، اما با وجود این، گاه حتی خبرنگاران واشنگتن‌پست هم قادر نبودند از کنار روایت ایستادگی و پایداری ایرانیان، فرزندان غیور و جان‌برکف این سرزمین که با دست خالی در برابر ارتش تا بن دندان مسلح بعثی مقاومت می‌کردند، بی‌تفاوت بگذرند. در میان گزارش‌های انتشار یافته در دوره تاریخی مد نظر، نمونه‌های متعددی در این زمینه وجود دارد. امروز و به مناسبت سالروز آزادسازی خرمشهر و به یاد آن پیروزی بزرگ و تاریخی، قصد داریم تا فرازهایی از این گزارش‌ها را برای نخستین بار پیش روی شما قرار دهیم. این گزارش‌ها، عموماً توسط «استوارت آوربک»، «دیوید اوتاوی» و «ادوارد کودی» تهیه می‌شد که نفر آخر، خبرنگار مستقر واشنگتن‌پست در بیروت بود. استناد ما در این نوشتار، به گزارش‌های ۳۱ اکتبر ۱۹۸۰ (۹ آبان ۱۳۵۹)، ۲۵ می ۱۹۸۲ (۴ خرداد ۱۳۶۱) و ۲۶ می ۱۹۸۲ (۵ خرداد ۱۳۶۱) روزنامه واشنگتن‌پست خواهد بود.

ایرانی‌ها دست از مقاومت برنمی‌دارند

رژیم عراق مدعی است که خرمشهر را اشغال کرده‌، تعداد زیادی خبرنگار خارجی و از جمله خبرنگار واشنگتن‌پست را به شهر برده ‌است تا ادعایش ثابت شود.

«استوارت آوربک»، گزارش ۹ آبان ۱۳۵۹، پنج روز بعد از سقوط خرمشهر: «با وجود ادعای عراق درباره تسلط بر شهر، کنترل آن ها در این سوی پلی که به سمت آبادان می‌رود، تمام می‌شود. عراقی‌ها عملاً این گذرگاه را در اختیار ندارند. از آن سو، شلیک‌های مداوم تک‌تیراندازها نمی‌گذارد کسی در این سوی رود، راحت عبور و مرور کند. ادوارد فورستون، نظامی بازنشسته انگلیسی و خبرنگار یک روزنامه لندنی، ناچار شد بخشی از مسیر بازدید را به صورت سینه‌خیز برود تا در میدان دید تک‌تیراندازهای ایرانی قرار نگیرد. ما هم از او تقلید کردیم؛ با این حال، ۳۵ دقیقه در یک مکان محدود گیر افتادیم و نزار سامرائی، مدیر کل روابط خارجی وزارت اطلاعات عراق که همراه ما آمده ‌بود، از ناحیه لگن هدف قرار گرفت و به شدت زخمی شد. ایرانی‌ها حتی در آن سوی رود نیز، به شدت مقاومت می‌کنند. آن ها طی این مدت ثابت کرده‌اند که جنگجویان مقاوم و سرسختی هستند و به این سادگی‌ها میدان را ترک نمی‌کنند. برخلاف ادعای عراق، معلوم است که درگیر شدن با چنین افراد شجاعی چه هزینه سنگینی بر آن ها وارد کرده است. نیروهای ایرانی الان در آبادان محاصره شده‌اند. شاید عملیاتی مانند دانکرک* بتواند بخش عمده نیروهای ایرانی را نجات دهد، اما آن ها معتقدند که با شهادت در میدان دفاع از کشورشان، مستقیم به بهشت خواهند رفت. چنین روحیه‌ای مانع از تسلیم شدن آن ها خواهد شد و هزینه عراق را برای حمله افزایش خواهد داد.»

صدام دست به دامن سران کشورهای عربی شده‌ است

سوم خرداد ۱۳۶۱، خرمشهر آزاد شد. خبرنگار واشنگتن‌پست که در عراق مستقر بود، اجازه حضور در منطقه را پیدا نکرد. رژیم بعث نمی‌خواست خبرنگاران شاهد شکست سنگین صدام باشند. «دیوید اوتاوی» با همکاری «ادوارد کودی» (خبرنگار واشنگتن‌پست در بیروت)، گزارش ۴ خرداد ۱۳۶۱، یک روز بعد از آزادسازی خرمشهر: «خبرها حاکی از آن است که ایران بندر خونین‌شهرِ خود را در کنار آبراه راهبردی شط‌العرب باز پس گرفته‌است؛ فرمانده پادگان عراق در این منطقه کشته شده و ۳۰ هزار نیروی عراقی به اسارت ایرانی‌ها درآمده‌اند. معنای این خبر آن است که عراق آخرین جای پای بزرگ و مهم خود را در خاک ایران از دست داد و البته حامیان منطقه‌ای او به وحشت افتاده‌اند. برای ایران، این مهم ترین پیروزی تا به امروز، طی مبارزه طولانی مدت این کشور برای بیرون راندن نیروهای عراقی از خاک خود بوده ‌است. معنای دیگر این پیروزی، می‌تواند فروپاشی چشمگیر ارتش عراق باشد؛ رویدادی که البته تبعات سیاسی سنگینی برای صدام خواهد داشت. طبق گزارش‌ها، ۴۰ هزار نیروی عراقی برای مقابله با ایرانی‌ها به خونین‌شهر فرستاده شده ‌بودند، اما عقب‌نشینی کردند. صدام دست به دامن کشورهای عربی شده ‌است. او در مصاحبه با دو روزنامه کویتی عرب‌تایمز و السیاسیه گفته که اگر نیروهای نظامی مصر به کمک عراق بیایند، از آن ها استقبال خواهد کرد. در حالی که مصر بعد از امضای قرارداد [کمپ دیوید] با اسرائیل از سوی جهان عرب مورد انتقاد شدید و طرد قرار گرفت، صدام از کشورهای عربی خواسته ‌است تا از بازگشت مصر به جهان عرب استقبال کنند. او تاکید کرده‌است، ما حاضریم برای هر قدمی که رئیس‌جمهور حسنی مبارک بردارد، دو گام به سوی او برداریم؛ اعراب واقعی هم باید چنین کاری انجام دهند. یونایتدپرس اینترنشنال از بیروت گزارش داد که یک مقام عراقی، بعد از فرار نیروهای این کشور از خونین‌شهر، به صراحت اعلام کرد: هر پیشنهادی را از سوی هر کشور عربی، درباره اعزام نیروهای نظامی منظم و نامنظم، برای مقابله با ایرانی‌ها، بررسی خواهیم کرد. با این حال، تحلیل‌گران غربی و عربی معتقدند که علت اصلی عقب‌نشینی عراق، کمبود نیرو و تجهیزات نظامی نیست، بلکه آن ها فاقد رهبری مؤثر نظامی هستند و از روحیه بسیار ضعیف نیروهای بدنه ارتش خودشان رنج می‌برند. صدام به دنبال یافتن راهی برای بیرون آمدن از این بحران است.»

خط و نشان برای حامیان رژیم بعثی عراق

شکست صدام در خرمشهر، در میان حامیان وی، به ویژه سران مرتجع عرب، وحشتی عمیق ایجاد کرد.

«دیوید اوتاوی»، گزارش ۵ خرداد ۱۳۶۱، دو روز بعد از آزادسازی خرمشهر: «امروز ایران درباره میلیاردها دلار حمایت لجستیکی کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به عراق در طول جنگ، هشدار داد. آیت‌ا… روح‌ا… خمینی، رهبر ایران، ضمن یک «نصیحت برادرانه» به سران این کشورها یادآوری کرد،کاری نکنند که ایران مجبور باشد بر اساس اصول قرآن و احکام شریعت با آن ها برخورد کند. جنگ ایران و عراق، به ویژه بازپس‌گیری خرمشهر، باعث شکاف عمیقی در جهان عرب شده ‌است. اعضای جبهه موسوم به پایداری، مانند سوریه و الجزایر، از ایران حمایت می‌کنند. از سوی دیگر، سخنگوی ارتش عراق اعلام کرد تخلیه خونین‌شهر صبح امروز به پایان رسیده و عراق در حال عقب‌نشینی بیشتر است. برخی کشورها مانند کویت، درباره صلح پیشنهادهایی دارند، اما ایرانی‌ها، قبول این پیشنهادها را منوط به خروج نیروهای عراقی از تمام خاک ایران، تعیین متجاوز، پرداخت غرامت [و تعیین تکلیف اسرای جنگی] کرده‌‌اند.»

پی‌نوشت:

*عملیات دانکرک: عملیات تخلیه نیروهای نظامی انگلیسی و فرانسوی از بندر دانکرک فرانسه در ژوئن سال ۱۹۴۰