تکنولوژی، امتداد بدن انسان در جهان است!

به گزارش مبلغ کمیته فلسفه اسلامی اتحادیه الهیات کشور با همکاری مراکز علمی دیگر، پیش نشست کنفرانس بین المللی فلسفه تکنولوژی اسلامی را در روز ۲۴ اسفندماه به صورت مجازی برگزار کرد. در این نشست اساتید مختلفی شرکت نمودند که گزارش سخنان دو تن از اعضای این نشست را در ادامه می خوانید:

دکتر سعید نظری توکلی استاد فقه و مبانی حقوق و مشاور امور بین الملل دانشکده الهیات دانشگاه تهران سخنرانی خود را در پاسخ به این سوال که آیا اساسا می توان در مسائل تکنولوژی از دانش اخلاق استفاده کرد یا خیر گفت: انسان برای قضاوت در یک امر متناسب با  تصوری که در ذهن دارد عمل می کند پس ابتدا باید تصویر درستی از اخلاق در ذهن ایجاد کرد. در تعریف اخلاق سه دیدگاه وجود دارد : ۱. زیور انگارانه: امر زیبایی که به آن افتخار می شود، مثل شجاعت در واقع مجموعه ای از زیبایی ها و زشتی ها یعنی اخلاق خوب بودن یا بد بودن. ۲. پند انگارانه: اخلاق قرار است به مخاطب ارزش اخلاقی را یادآوری کند و سپس تعهد بگیرد که آن فعل انجام شود یا نه. ۳. ابزارانگاری اخلاقی به این معنا که اخلاق پلی برای سعادت است واگر اخلاق طبق تعریف سوم تبدیل به دانش شود چند کار انجام می دهد : ۱. ایجاد قابلیت برای شناسایی و حل مسایل .۲. ایجاد قابلیت برای تصمیم گیری.۳. کمک به خلاقیت.۴. ایجاد قابلیت برای بوجود آوردن و مدیریت تغییر.

دکتر نظری توکلی در ادامه گفت: اخلاق، دانشی دو بخشی متشکل از منِش و مهارت است و آدمی نباید فقط به دنبال دانش اخلاق باشد چرا که اگر مهارت کاربرد اخلاق را نداند در واقع نیمی از قابلیت اخلاق از دست رفته است. باید توجه کرد که اخلاق یک امر درونی نیست و آنچه که مهم است برونداد ملکه نفسانی است. وقتی صحبت از اخلاق می شود چهار وجه قابل بررسی است: رفتار خودم با خودم ( درون شخصی) وجه دیگر رفتار خودم با دیگری( بین شخصی) طرف دیگر رفتار خودم با همه موجودات غیر انسان( برون شخصی) و رفتار خودم با خداوند( عبادت) که مهمترین اتفاق شناسایی حقوق طرف مقابل است چرا که با شناخت حقوق طرف مقابل می توان رفتار اخلاقی متناسب بروز داد به عبارت دیگر رعایت حقِ شما وظیفه اخلاقی من است.

در پاسخ  به این سوال که مسئولیت اخلاقی چیست؟ باید گفت حساسیت اخلاقی نسبت به حقوق افرادی که با آنها تعامل داریم یعنی ابتدا حقوق طرف ارتباط را بشناسیم و به ادای حقوق آنها موظف باشیم و در صورت تخطی جبران کنیم. برای ماندگاری اخلاق باید جنبه شناختی و مهارتی پیوند بخورند و هر چه منظومه رفتاری بیشتر مورد شناخت قرار گیرد فرد به لحاظ اخلاقی موفق تر است.

در حوزه فناوری باید بتوان بین مولفه ها رابطه برقرار کرد( بین رقبا، بین مصرف کننده، مراکز آموزشی و…) و این ایجاد رابطه در گرو شناخت حقوق طرفین ارتباط در حوزه فناوری است.

دکتر احمد شه گلی استاد و مدیر گروه فلسفه اسلامی موسسه پژوهشی حکمت هم به عنوان سخنران سوم نشست بیان داشت:  برای شناخت نسبت فلسفه اسلامی و تکنولوژی ابتدا باید دید موقعیت انسان در نظام تکنولوژی چگونه است برای این منظور ابتدا خصوصیت نظام تکنولوژی را بررسی می کنیم. از خصوصیت تکنولوژی می توان به این موارد اشاره کرد که: ۱. صرفا ابزاری نیست و جنبه های فرا ابزاری دارد. ۲. ابعاد مختلفی دارد و هر بعد آثار و نتایجی ایجاد می کند .۳. به لحاظ مبادی متشکل از علومی است و یک ملازماتی در نظام مدرن دارد که هر جا حاضر شود، الزامات خود را به همراه می آورد.۴. تعیناتی دارد که به همراه تکنولوژی به وجود می آید و ترکیب همه اینها نظام تکنولوژی است که به هم پیوسته و نظام سیستماتیک دارد. باید دانست که تکنولوژی برای انسان است و هدفی خاص دارد. انسان در صنعت ظهور پیدا می کند و تجلی انسان در صنعت به این معنا است که همانطور که انسان در افعال و رفتارش ظهور و صفاتش شناخته می شود، در تکنولوژی و صنعت هم شناخته می شود مثل اینکه نویسنده در کتابش تجلی دارد. نحوه ظهور انسان در صنعت ظهور علی است و نحوه علیت انسان، از نوع علل اعدادی است یعنی صفات علت در معلول به نحوی بروز پیدا می کند. نحوه دوم تجلی انسان در صنعت، ظهور علمی انسان است هر نوع صنعتی حاصل نوعی دانش انسان است. نحوه ظهور سوم ظهور غایی انسان است چرا که هدف صنعت انسان و تکنولوژی، برای انسان است. نوع چهارم، ظهور حکمی هست که ناظر به حکمت سنجی انسان است مثلا در جایی انسان مصلحت نمی بیند برای ایجاد تکنولوژی و آن را ایجاد نمی کند. نوع دیگر ظهور، ظهور ارادی انسان است، تکنولوژی حاصل اراده انسان است و ظهور فعلی به معنای ظهور قدرت انسان در ایجاد تکنولوژی است. در تکمیل بحث باید گفت که تکنولوژی یک وجود صناعی در امتداد بدن صناعی انسان است که در قالب مثال می توان گفت که عینک امتداد چشم انسان است و تکنولوژی امتداد رابطه انسان است با جهان.