راهکارها و ضرورت‌های تزریق امید و نشاط به جامعه
مبلغ/ بررسی سیر حوادث و رویدادهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در سه چهار سال اخیر نشان می‌دهد جامعه امروز ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند تزریق امید، آفرینش و بسط نشاط و افق‌های روشن آینده است.
به گزارش «مبلغ» به نقل از ایرناپلاس، جامعه ما در چهار دهه اخیر در هیچ دوره‌ای تا این اندازه به صورت همزمان با دو بحران تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های ناشی از یک بیماری مواجه نبوده است.
ایرانیان اگرچه از نخستین ماه‌های پس از پیروزی انقلاب «امیدآفرین»اسلامی در سال ۵۷، با تحریم‌های یکسویه و دشمنانه غرب مواجه بوده‌اند، اما به باور همه صاحبنظران، هیچگاه تا این حد، مشکلات معیشتی و تحریمی به خانوارها فشار وارد نکرده است؛ فشار حداکثری آمریکا و متحدانش اگرچه با شکست حداکثری آنها همراه شد، اما این همه مرهون پایداری حاکمیت و همراهی همه اقشار جامعه بود و مستلزم تحمل بار گران تورم، گرانی و دیگر معضلات اقتصادی.
در این اوضاع، ویروس کرونا و پیامدهای همه‌گیری‌اش نیز رخ نمود و تاثیرات مخربی بر مشاغل، کسب و کارها، روابط شخصی و اجتماعی، مراودات مفید، تفریحات و همه شئون اجتماعی و فردی وارد کرد و از سویی دیگر دهها هزار خانواده را با مرگ‌های کرونایی و دیگر مشقات بیماری کووید-۱۹ مواجه ساخت.
در این شرایط البته یک اتفاق دیگر رخ داد و آن آغاز به کار دولت سیزدهم و نشانه‌های تحول در مسیرهای اجرایی و مدیریتی جامعه بود؛ دولتی (که فارغ از جهت‌گیری سیاسی) همسویی بیشتری با دیگر مجموعه‌های حاکمیتی دارد و جامعه کمتر شاهد نزاع‌های آزارنده سیاسی و جناحی خواهد بود. یکی از نخستین نشانه های ملموس تحول در کشور، سرعت واکسیناسیون و افزایش امید به غلبه بر موج‌های گسترده ناشی از همه‌گیری‌های زیانبار کرونا بود.
این شرایط حکایت ازآن دارد که بارقه‌های امیدبخش نگاه به آینده در حال شکل‌گیری است و لازم است در این روند تدبیرهای مهمی صورت پذیرد. اگر امید را «خوش‌بینی به انتظار وقوع رویدادهای مثبت در آینده» معنا کنیم، افزایش آن و تزریق هرچه بیشتر به جامعه در شمار مهمترین اولویت‌های امروز کشور است؛ جامعه‌ای که بیش از سه سال در معرض اخبار ناخوشایند اقتصادی و حدود دوسال نگران روندهای ناگوار بیماری و مرگ بوده، اکنون نیازمند گوهری به نام امید و توزیع گسترده آن است که مشارکت همه نهادها، دستگاه‌ها و تک تک اقشار مردم را می‌طلبد:
الف- دولت و ساز وکار تامین اجتماعی مطلوب
به سبب ساختار جامعه ایران، هیچ نهادی به اندازه دولت (در معنای عام آن) قادر نیست در امیدآفرینی نقش‌آفرینی کند؛ توجه ویژه به معیشت امروز و افق اقتصاد فردای مردم، مهمترین راهکار دولت در بازگرداندن امید و نشاط به جامعه است؛ آنچه در این میان می‌تواند نقش منفی و کاهنده داشته باشد، وعده‌های غیرعملی و تبلیغاتی است که برخی از اقدامات مثبت را هم بی‌اثر خواهد کرد.
در شرایط کنونی دولت و دیگر قوا و نهادهای نظام لازم است نخست فکری عاجل و اساسی برای سبد معیشتی اقشار آسیب‌پذیر کنند و در این وانفسای گرانی، از سفره مردم غافل نباشند؛ در کنار آن می‌توان با اقدامات میان مدت، پالس‌های مثبت اقتصادی را خلق و به سوی بازارهای کشور گسیل داشت.
هنر دولت سیزدهم می‌تواند توجه همزمان به آینده (میان مدت و بلندمدت) و رسیدگی به اوضاع ناگوار قیمت‌ها و نیازهای اولیه و ضروری مردم باشد؛ از اقلام خوراکی اساسی تا سبد دارو و درمان، اشتغال‌های مولد اما زودبازده و … .
یک راهکار مهم و ماندگار که در صورت اجرایی شدن، به عنوان دستاورد دولت سیزدهم ثبت خواهد شد، بازتعریف اساسی و گسترش پوشش خدمات تامین اجتماعی است؛ تهیه باتک اطلاعاتی جامع و به روز، شناسایی نیازمندان و اقشار واقعا آسیب‌پذیر، پیشنهاد قوانین حمایتی لازم به مجلس و تدوین ساز و کار فوریتی برای این موضوع، می‌تواند از نخستین اقدامات دولت باشد.
واضح است که در این باره دولت نیزمند همراهی همه نهادهای حاکمیتی و عمومی است؛ از قوای نظامی و انتظامی تا شهرداری‌ها، نهادهای مالی بزرگ و موسسه‌های عمومی همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، آستان قدس رضوی و دهها نهاد و ارگان دیگر.
در این راستا ادامه روند مثبت واکسیناسیون کرونا تا پوشش حداکثری جمعیت هدف بسیار مهم است تا خدای نکرده، جامعه گرفتار موج‌های سهمگین بعدی همه‌گیری نشود.
ب- رسانه‌ها و بازآفزینی نشاط؛ تجربه «جشن» رمضان
رسانه‌های کشور به طور عام و صدا و سیمای جمهوری اسلامی به طور خاص نقش ارزنده‌ای در تولید و بسط امید و روحیه نشاط در کشور دارند؛ علاوه بر اینکه لازم است تا حد امکان از ناامیدسازی جامعه و تعمیق شکاف‌های سیاسی و سلیقه‌ای کاست، می‌توان از ارزش‌های دینی و ملی جامعه در جهت تقویت روحیه فردی و جمعی مردم بهره‌های فراوان برد.
تجربه نشان داده ضمن حفظ مبانی و اصول، می‌توان جهت‌گیری بسیاری از مناسبت‌های ملی و مذهبی را به سوی تزریق نشاط در جامعه برگرداند؛ برای نمونه می‌توان به تجربه جشن‌های رمضان اشاره کرد؛ همه نسل‌های بالای سی و چهل سال کشور به یاد دارند که تا اواسط دهه ۷۰، وزن کمیتی برنامه‌های رمضانی سیمای ملی در طول یک ماه، بیشتر به سوی برنامه‌های غمگین و یا حداکثر خنثی بود، اما از نیمه دوم دهه هفتاد برنامه‌های این مناسبت مهم به سوی سریال‌های طنز و «جشن»واره‌ای رفت و نتیجه آن شد که در نهایت چند سال بعد به روند ثابت برنامه‌های این ماه «مبارک» تبدیل و در ادامه حتی به روزهای تعطیلات عیدفطر افزوده شد. این تجربه می‌تواند در شادتر برگزار کردن مناسبت‌هایی مانند تولد ائمه(ع)، جشن‌های ملی و انقلابی و دیگر مناسبت‌ها آزموده شود.
ج- نهادهای مردمی و بسط «مشارکت و تعلق»
در کنار دولت و رسانه‌ها، نهادهای مردمی و مدنی نیز می‌توانند نقش بی‌بدیلی در ارتقای امید و نشاط مردم داشته باشند؛ به باور جامعه‌شناسان و روان‌شناسان، یکی از نتایج منتهی به امید و نشاط افراد، مشارکت عملی آنها در امور و احساس تعلق به جامعه و آینده است؛ در این رابطه می‌توان از تجربه‌های موفق کشورهای دیگر که همخوانی مناسبی با فرهنگ ما دارد استفاده کرد و ساختارهای مدنی و غیردولتی را در سطح شهرها، روستاها، محله‌ها و دیگر واحدهای کوچک جمعی بسط داد.
در گام بعدی می‌توان از ظرفیت صدها هزار نهاد در حل معضلات کشور استفاده کرد و ضمن مشارکت دادن آحاد جامعه به حضور، تلاش، اندیشه‌ورزی و مراودات مفید اجتماعی، ثمره آن را در روحیه و نشاط میلیون‌ها نفر مشاهده کرد.
در این حوزه البته می‌توان در کنار سازمان‌های مردم نهاد (سمن) جدید از ظرفیت مساجد و برخی هیئت‌ها و جمع‌های مذهبی به‌گونه موثرتری استفاده کرد. این روند در صورت اجرا می‌تواند به شیوه موثری از گسست‌های نسلی کاسته و همچنین با کشاندن جوانان به محیط‌های واقعی اجتماعی، به نحو موثری از اعتیاد به فضای مجازی و انزوای خطرناک آنها بکاهد.