این حکیم ایرانی در شبه قاره هند چه تاثیراتی گذاشته است؟

به گزارش مبلغ به نقل از روابط عمومی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی،در این وبینار آقایان شریف حسین قاسمی ، اخلاق آهن ودکتر سید کلیم اصغر از اساتید برجسته زبان فارسی از هند وخانم ها پناهی ،ایزدی و کوشکی از اساتید ایرانی وهمچنین محمدعلی ربانی رایزن فرهنگی و شکراللهی نماینده بنیاد سعدی سخنرانی کردند.

رایزن فرهنگی طی سخنانی در بخش آغازین این برنامه اظهار داشت ؛ نظامی  هم به دلیل سهم بارزی که در اعتلا و تکامل شعر تمثیلی وحماسه سرایی داشت وهم به دلیل ویژگی های بارز و خاص که در  تصویر آفرینی در ادب فارسی  وخلق منظومه های غنایی  داشت  قطعا می بایستی او را از ستون های استوارادب فارسی بشمار می رود . همانگونه که توانـايي و هنـر بالایی او  در  غـزل سرایی با مضامين  مضـامين فلسـفي، اخلاقـي، عرفـاني  حـاكي از دريافتهـاي واقعگرايانـه واجتماعی او و توانايي او در نشان دادن مضامين فكري متنوع است.

وی در خصوص تعلق و وابستگی  نظامی به ایران با قرائت برخی ابیات از این شاعر بزرگ در خصوص عشق وعلاقه اش به سرزمین مادری اش ایران افزود ؛ نظامی هم شاعربرجسته فارسی زبان بوده وآثارش به فارسی است ودیگر اینکه او ، حکیمی بزرگ و فرزانه از دیار فرهنگ و تمدن جهان یعنی ایران زمین بود ودر اشعارش این دلبستگی و عشق را به سرزمین مادریش ایران ابراز داشته است .

رایزن فرهنگی همچنین در خصوص اقبال مردمان شبه قاره بویژه هند از آثار نظامی ؛خاطرنشان ساخت ؛ نظامی هم به جهت اینکه از سرآمدان شعر وادب فارسی است و هم اینکه شبه قاره بویژه هند بخشی از دامنه سرزمینی و تطورات تاریخی زبان فارسی  بشمار می آمده لذا طبیعتا آثار  نظامی گنجوی بویژه کتاب مخزن الاسرار او با  استقبال زیادی  در شبه قاره مواجه گردید ه که این تاثیرگذاری صرفا در ادبیات نبوده بلکه نوعی انتقال فرهنگ ایرانی وتاثیرگذاری بر فرهنگ هند، واز جمله معماری هند  بوده است .

وی  دلیل دیگر دراقبال هند از نظامی و  تاثیرپذیری شاعران فارسی زبان هند از نظامی گنجوی  را ناشی از   دو ویژگی بارز در نظامی به عنوان شاعر داستان‌سرایی دانست که هم در ژانر حماسی صاحب‌اثر است و هم در ژانرهای عرفانی و غنایی  وهر کدام از این انواع ادبی به گونه‌ای در شبه قاره مورد توجه قرار گرفته است.

رایزن فرهنگی همچنین با اشاره برتاثیرپذیری و  تقلید  شاعران هندی از آثار نظامی بویژه مخزن الاسرار،  وجود نسخه های خطی فراوان از نظامی در هند را فرصت مشترکی جهت پژوهش های ادبی وهمکاری های علمی فرهنگی ایران وهند خواند وابراز امیدواری کرد  پژوهشگران ودانشجویان هندی با توجه جدی تر به نظامی و بازنشر آثار واندیشه های او نقش فعال تری را در  ترویج ونشر ارزش های اخلاقی ومعنوی آثار این شاعر بزرگ برعهده گیرند.

شکراللهی نماینده بنیاد سعدی که دبیری علمی این برنامه را بر عهده داشت نیز در خصوص جایگاه نظامی گنجوی در شعر وادب فارسی سخنانی را ارائه داد و در ادامه دکتر شریف قاسمی  استاد برجسته دانشگاه دهلی پیرامون آثار نظامی گنجوی بویژه نسخه های خطی نظامی در هند سخنرانی کرد.

وی اظهار داشت ؛ در اهمیت جایگاه نظامی گنجوی در هند همین بس که اثار نظامی توسط عرفا و پادشاهان مورد توجه بوده و کتاب درسی بشمار می رفته است .  پس از یکصد سال امیر خسرو دهلوی خمسه ای در پیروی از نظامی گنجوی سرود و بعد از او نیز شاعران دیگر پارسی گوی هند در تقلید از خمسه سرایی  کردند.

وی افزود  ؛ ۲۹۲ نسخه خطی مربوط به نظامی در هند ثبت شده است که برخی از این نسخ نمونه های منحصر به فرد می باشد. ۱۲۳ نسخه اسکندرنامه در هند موجود است که تحت عنوان مقبل نامه ، شرفنامه  ، اسکندرنامه ،  اقبال نامه  واسکندرنامه باب بری واسکندرنامه باب بحری  منتشر شده اند.  قدیمی ترین  اثر از اسکندرنامه  با مهر محمد شاه پادشاه تیموری مربوط به سال ۸۲۴ هجری در موزه سالارجنگ حیدراباد موجود می باشد.شروح مختلفی نیز بر این اثار  نوشته شده که اولین شرح در ۹۵۶ هجری مربوط به محی الدین عارف مرید محمد دهلوی است .در رتبه بعد از اسکندرنامه خمسه نظامی است که قدیمی ترین نسخه ان شامل پنج مجلس ،در کتابخانه سالارجنگ حیدراباد  وجود دارد ومربوط به سال ۷۹۹ هجری است و دو مثنوی خسرو وشیرین و لیلی ومجنون نیز با خوشنویسی محمد زمان خوشنویس  معروف آن زمان  از تبریز بوده ونقاشی ان نیز منتسب به بهزاد نگارگر مشهور ایرانی است .قدیمی ترین نسخه خسرو شیرین نیز مربوط به سال ۹۹۴  کتابت شده وشامل سه مجلس مکتب ایرانی است ودر موزه دهلی  نگهداری می شود . قدیمی ترین نسخه لیلی مجنون مربوط به ۹۸۰ مکتب دکن نیز در موزه سالارجنگ حیدراباد و قدیمی ترین نسخه هفت پیکر مربوط به سال ۹۷۱ در موزه ویکتوریا شهر بمبی است .

وی افزود ، از نه نسخه ای که مرحوم نفیسی در تصحیح دیوان نظامی استفاده کرد سه نسخه مربوط به هند بوده وعلاوه بر نسخ خطی اثار دیگری از نظامی توسط خوشنویسان هندی نیز منتشر شده است.

اخلاق آهن استاد زبان فارسی دانشگاه جواهر لعل نهرو دیگر سخنران این وبینار بود که طی سخنانی اظهار داشت ؛ نوآوری و ابتکاراتی  که نظامی  در شعر داشته موجب شهرت و محبوبیت او  بویژه در هند گشته.تاثیر نظامی صرفا در شعرای فارسی زبان هند نبوده بلکه شاعران اردو وهندو زبان هم از او تقلید کرده اند.

وی در خصوص دلیل  محبوبیت  نظامی  در هند  افزود ؛ اولا نظامی شاعر مجدد و نو اور بوده و قبل از او معمولا قصیده وحماسه سرایی باب بوده  ونظامی انقلابی در شعر  بوجود اورد وتنوع را وارد شعر فارسی کرد .علاوه بر مدح ،  شعر عرفانی واخلاقی ، بزم تغزل و حماسی را هم توسعه داد.خمسه مثنوی در اوزان وبحور جداگانه بود.مخزن الاسرار  وخسرو وشیرین ،هفت پیکر ، در اوزان دیگری است .

خانم ثریا پناهی از فرهنگستان زبان وادب فارسی  در خصوص اسکندنامه وتاثیرآن در شبه قاره وشروحی که توسط شارحان هند به زبان های اردو ،هندی و پشتو ودیگر زبان ها نوشته شد توضیح داد .

خانم کوشکی از بنیاد سعدی با موضوع بررسی جلوه های نمایشی هفت پیکر نظامی سخن گفت و دکتر کلیم اصغر استاد زبان فارسی دانشگاه جامعه ملیه دهلی تاثیر نظامی در سبک داستانسرایی در هند و پایان نامه هایی که با موضوع نظامی اخذ شده است .