کتاب «باور در عصر کلیک» منتشر شد
آسیب‌های اعتقادی فضای مجازی و راهکارهای آن
مبلغ/ کتاب «باور در عصر کلیک» برخلاف برخی از آثار که حصر نظر به آسیب‌ها و توصیف آسیب‌ها در فضای مجازی می‌کنند یا صرفاً به راهکارهای فردی بسنده می‌کنند راهکارهای مقابله با آسیب‌ها نیز در دو سطح فردی و سازمانی پیشنهاد می‌شود.
به گزارش «مبلغ» به نقل از ایبنا – در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «امروزه همه کارهایمان به صفحه نمایش وابسته است. به تعبیری، ما در صفحه نمایش زندگی می‌کنیم و به لحاظ ذهنی تمایل داریم همواره وایفای ما خط‌هایش پر باشد. این یعنی در فضای مجازی حضور داریم؛ فضای مجازی و جهان پیشامجازی با هم تعامل دارند و بر هم اثر می‌گذارند. حتی زمانی که فکر می‌کنیم با جهان پیشامجازی در تماس هستیم از حضور و دخالت فضای مجازی در ذهن و ضمیرمان در امان نیستیم.
از دیدگاه اخلاق باور ما مکلف به حراست از باورهایمان هستیم و باید در پذیرش باور، انکار باور، ویرایش باور و انسجام میان باورها، با حوصله و دقت عمل کنیم و در زمین شواهد و قرائن و دلایل کافی، تعالی فرد و جامعه را درو کنیم.
از منظر دیگر، باورهایمان را باید از چهار سیل بنیان‌کن حفظ کنیم؛ چهار سیل با نام‌های هیولای نفی (=نهیلیسم) و فروبستگی (= خودگرایی) و لبة پرتگاه (= نسبی‌گرایی) و تهدید بنیادین (=سکولاریسم) حفظ کنیم. بنیان کتاب باور در عصر کلیک بر اساس رصد این چهار تهدید و آسیب‌شناسی آنها و ارائه راهکارها شکل گرفته است.
به عبارت دیگر، در این اثر تأکید می‌شود: همانطوری که ما باید به باورها توجه داشته باشیم نباید از فرایندها و موقعیت‌های باورساز غفلت کرد؛ با این توضیح که: موقعیت‌های مناسب، مقتضی باورهای خوب و دیدگاه‌های روشن‌بینانه و موقعیت‌های نامناسب، خاستگاه باورهای ظنی و از دست دادن روشن‌بینی است. موقعیت‌های فکری همانند نسبی‌گرایی، سکولاریسم، نهیلیسم، و خودگرایی در شکل‌گیری اعتقاد در فضای مجازی نقش سرنوشت‌سازی دارند.»
در کتاب باور در عصر کلیک سعی شده است نخست، چهار تهدید یادشده ترسیم و واسازی شود. سپس حضور و ردپای آنها در فضای مجازی رصد شود و در گام سوم، در پرتو خردورزی، آسیب‌ها و اشکالات و لوازم آنها بررسی و نقد شوند و در پایان، راهکارهایی عرضه شود. گفتنی است این اثر برخلاف برخی از آثار که حصر نظر به آسیب‌ها و توصیف آسیب‌ها در فضای مجازی می‌کنند یا صرفاً به راهکارهای فردی بسنده می‌کنند راهکارهای مقابله با آسیب‌ها نیز در دو سطح فردی و سازمانی پیشنهاد می‌شود.
همچنین، از دیگر ویژگی‌های این اثر آن است که در مباحث اعتقادی فضای مجازی و سیاست‌گذاری درباره آن، و ارائه راهکار به سه طیف انگیزه‌مندان، سودجویان، و کاربران یا سه شبکه قدرت، نخبگان و مالکان توجه دارد؛ با این توضیح که: فضای مجازی، فضایی یکدست نیست؛ به این معنا که کسانی که در آن حضور دارند و بر آن اثرگذار هستند هم‌ردیف هم نیستند؛ با این توضیح که: شبکه قدرت، نخبگان و مالکان، و کاربران در فضای مجازی حضور دارند و شبکه قدرت، نخبگان و مالکان، در جهت دادن اعتقادات و مدیریت آنها بیش و پیش از کاربران نقش دارند. به عبارت دیگر، بنابر معرفت شناسی اجتماعی، باور و معرفت در ارتباط با سه طیف انگیزه‌مندان، سودجویان و کاربران است.
به گفته مولف اثر، درباره فضای مجازی چشم‌اندازها و دیدگاه‌های رنگارنگی عرضه شده است که اهم آنها عبارتند از: الف. دیدگاه ابزارگرایانه؛ ب. دیدگاه پدیدارشناسانه؛ ج. دیدگاه جبرگرایانه؛ د. دیدگاه ذاتگرایانه؛ ه. دیدگاه ساخت گرایانه؛ و دیدگاه انتقادی. نگارنده اما در دسته‌بندی متفاوت، دیدگاه فضای مجازی به مثابه شیوه زیستن را به عنوان دیدگاه اثربخش مطرح کرده است.
کتاب باور در عصر کلیک، پیش از ارزش‌ها به وجود آدمی هم اهتمام ویژه دارد و باور را متأثر از وجود و بحران و تحول وجودی هم می‌داند؛ از اینرو تصریح می‌کند که: فقدان مدیریت در فضای مجازی ممکن است ما را از واقعیت اصیل دور کند و به حسب وجودی، دچار بی‌خانمانی کند یا به‌جای خانه اصیل و خدامحور در خانه‌هایی سست سکنا دهد و در پی این، تغییر، بحران‌های معنوی و اخلاقی، و پوچی با شتاب به سراغ کاربران خواهد آمد.
هجوم اطلاعات و حداکثری شدن دسترسی‌ها در فضای مجازی، از سویی اطلاعات را زیاد می‌کند اما از معانی و مواجهه وجودی می‌کاهد؛ در چنین وضعیتی، عدم معنا واقعیت می‌یابد و معنای نخست نهیلیسم هم واقعیت داشتن عدم است. در این حالت، اعتقادات و باورهای گوناگون بیش از گذشته وجود دارد اما این اعتقادات، بدون روح و فاقد معنا می‌شوند.
همچنین در این راستا بیان شده است: فضای مجازی این ظرفیت را دارد تا با سوء مدیریت، ضریب سایبورگی ما را افزایش دهد و با این افزایش، زندگی در جهان پیشامجازی دچار بحران‌های رنگارنگ می‌شود. به دیگر سخن: فضای مجازی با شتاب هرچه بیشتر انسان معاصر را به سایبورگ شدن با ضریب بالا سوق می‌دهد. اگر بخواهیم از دریچه سایبورگ شدن و انسان به مثابة سایبورگ طبیعی بنگریم آنگاه خلق و گسترش فضای مجازی جزو مطالبات طبیعی ذهن بشر تلقی می‌شود و ذهن ما با فضای مجازی امتداد می‌یابد و با همین امتداد، دست‌خوش تغییر هم می‌شود.
از دیگر برجستگی‌های این اثر، بهره‌مندی از ظرفیت‌ها و امکانات فلسفی است، به عنوان نمونه در تحلیل برهم‌کنشی ذهن و عین و در راستای ترسیم شأن وجودی فضای مجازی از سه جهان پوپر استفاده می‌شود؛ با این توضیح که: فضای مجازی از طرفی محصول جهان ۲ است و از سوی دیگر، همین فضای مجازی بر ذهن در جهان۲ اثر می‌گذارد بنابراین، کاربر فضای مجازی در سه جهان یادشده زندگی می‌کند و گاهی سیطره فضای مجازی سبب می‌شود تمایز رفتاری میان جهان ۱و ۳ از میان برخیزد و احکام جهان مجازی را که در بسیاری از موارد با احکام جهان پیشامجازی متفاوت است بر جهان پیشامجازی تحمیل می‌کند.
نگرش نو و نقادانه به مسألة فضای مجازی، اهتمام به معرفت شناسی و اخلاق باور در فضای مجازی با تأکید بر چهار تهدید بنیادین نهیلیسم، سکولاریسم، نسبی‌گرایی و خودگرایی، بهره‌مندی از امکانات درونی فلسفه‌های تحلیلی و وجودی، توجه به فرایندهای باورساز و باورسوز و ارائه راهکارهای فردی و سازمانی از برجستگی‌های این اثر است.
کتاب «باور در عصر کلیک: آسیب‌های اعتقادی فضای مجازی و راهکارهای آن» نوشته عبدالله صلواتی در ۱۳۶ صفحه و به قیمت ۵۵ هزار تومان از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.