چگونه وصیت نامه‌ای قابل اجرا و کامل بنویسیم
مبلغ/ افراد برای تصمیم‌گیری درباره حقوق و اموال خود پس از مرگ، باید با قوانین نوشتن صحیح وصیت نامه آشنایی داشته باشند.
به گزارش «مبلغ» به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، مهدی نقوی: وصیت نامه یک نوع امتیاز محسوب می‌شود که ما به کمک آن می‌توانیم برای اموال‌مان بعد از مرگ تصمیم بگیریم.
البته وصیت فقط شامل اموال نمی‌شود و علاوه بر نقل و انتقال اموال، می‌توان در مورد مسائل دیگر نیز وصیت کرد. از جمله آنکه انجام بعضی امور و تعهدات را در صورت قبول، برعهده‌ی دیگری گذاشت.
وصیت‌کننده می‌تواند همه اموال و دارایی‌های خود را برای بعد از فوت وصیت کند، اما زمانی که متوفی بیشتر از ثلث اموال خود را وصیت کرده باشد ورثه می‌توانند این وصیت را قبول یا رد کنند که این امر برای رعایت حقوق ورثه است.
شرایط فرد وصیت کننده
برای صحت وصیت‌نامه، وصیت کننده باید دارای پنج شرط بلوغ، عقل، اختیار، رشد و عدم خودکشی باشد. در حقیقت تنها وصیت‌کننده‌ای که اهلیت داشته باشد مجاز به تصرف در اموال خود خواهد بود؛ بنابراین وصیت کودک، فرد دیوانه، مست و کسی که او را مجبور کرده باشند وصیت کند و محجوری که از تصرف در اموالش ممنوع است، صحیح نیست.
هرگاه فرد دست به خودکشی یا اعمالی بزند که باعث جراحت و یا از بین رفتنش بشود و بعد از آن وصیت کند در صورت فوت، وصیت باطل است و در صورتی که زنده بماند وصیت نافذ است.
البته وصیت‌کننده می‌تواند در هر صورت از وصیت خود برگردد و وصیت دومی بعد از وصیت اول خود صادر کند. در این صورت وصیت دوم مورد پذیرش است و به اجرا در می‌آید.
بدهی‌ها، حقوق واجب همچون خمس و زکات و کفارات از اصل مال کم می‌شود، حتی اگر فرد به آن وصیت نکرده باشد و شامل همه مال نیز بشود.
انواع وصیت نامه
۱-وصیت نامه‌ی خودنوشت
۲- وصیت نامه‌ی سری
۳-وصیت نامه‌ی رسمی
وصیت نامه خودنوشت
در وصیت خود نوشت، وصیت‌کننده باید تمام متن وصیت را به خط خود نوشته باشد تا در دادگاه اعتبار قانونی داشته باشد. به همین دلیل شخص بی‌سواد یا شخصی که به سبب فقدان بینایی، توانایی نوشتن ندارد نمی‌تواند وصیت خودنوشت تنظیم کند.
در نگارش چنین وصیت نامه‌ای امکان وکالت دادن به شخص دیگری وجود ندارد. وصیت‌کننده حتما باید تاریخ روز، ماه و سال را به خط خود در وصیت نامه درج کند تا چنانچه وصیت نامه‌های متعددی از او موجود بود، آخرین نسخه‌ی وصیت نامه مشخص باشد، زیرا آخرین اراده و فقط آخرین وصیت نامه‌ی وصیت کننده دارای اعتبار است.
اگر وصیت‌کننده در حضور مأمور وصیت نامه‌ی خویش را امضا کند در صورت لزوم می‌تواند به‌عنوان یک سند رسمی تلقی شود و ارزش آن را داشته باشد.
وصیت نامه سری
وصیت نامه‌ی سری برخلاف وصیت خودنوشت به خط هرکسی می‌تواند باشد، اما در نهایت حتما باید به امضای شخص وصیت‌کننده برسد و طبق قانون باید به اداره‌ی ثبت محل اقامت وصیت‌کننده یا در مکانی که آیین‌نامه‌ی وزارت دادگستری تعیین می‌کند به امانت سپرده شود.
طبق قوانین امور حسبی، شخص بی‌سواد نمی‌تواند وصیت نامه‌ی سری تنظیم کند.
وصیت‌نامه رسمی
نوشتن وصیت نامه‌ی رسمی به مانند دیگر اسنادی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شوند و حتی افرادی که توانایی خواندن و نوشتن ندارند نیز می‌توانند از این نوع وصیت نامه استفاده کنند.
به دلیل ثبت وصیت نامه‌ی رسمی در دفاتر اسناد رسمی، نگرانی‌های ناشی از مفقود شدن یا از بین بردن وصیت نامه از میان می‌رود.
وصیت نامه شفاهی
یکی از تشریفات تنظیم وصیت نامه کتبی بودن آن است، اما در موارد اضطراری مثل جنگ و زلزله که نمی‌توان تشریفات نوشتن وصیت نامه را رعایت کرد، شخص می‌تواند در حضور دو شاهد به‌طور شفاهی وصیت کند و یکی از شاهدان باید مفاد وصیت را با تاریخ روز و ماه و سال تنظیم کند و به حضور حضار برساند. اما اگر وصیت‌کننده تا زمان عادی شدن شرایط محیط در قید حیات باشد، باید وصیت نامه‌ی خویش را با تشریفات صحیح قانونی تنظیم کند.
هنگام تنظیم وصیت نامه باید به چه نکاتی توجه کرد؟
آنچه وصیت می‌شود باید قابلیت نقل و انتقال و معامله داشته باشد، طبق این قاعده نمی‌توان اموال عمومی و موقوف را مورد وصیت قرار داد.
وصیت‌کننده نمی‌تواند مال دیگری را حتی اگر با اجازه‌ی آن شخص باشد، موضوع وصیت قرار بدهد، زیرا وصیت‌کننده باید مالک آن چیزی باشد که وصیت می‌کند.
مالی را که در آینده به وجود می‌آید می‌توان وصیت نمود مثلا میوه‌ی درختی را که بعدا ثمره می‌دهد را می‌شود وصیت کرد.
وصیت‌کننده باید دارای کمال (عقل و بلوغ) باشد و از روی اختیار وصیت کند.
در تنظیم وصیت نامه شخص باید بداند که بعضی از واجبات را مانند حج واجب شده و بدهکاری حقوقی همچون خمس و زکات و مظالم، که ادا کردن آن‌ها واجب است باید از اصل مال پرداخت شود.
وارث را نمی‌توان از همه ارث محروم کرد
وصیت کننده نمی‌تواند همه اموال خود را به یک نفر ببخشد یا یک یا چند نفر از وراث خود را از ارث محروم کند و اگر چنین کاری انجام دهد وصیت نامه‌ی وی فقط تا ثلث اموالش صحیح و نافذ است.
در صورت وصیت کل اموال، اگر دیگر وراث با وصیت نامه مخالفت کنند، مفاد وصیت نامه نسبت به دو سوم دیگر صحیح نیست.
طبق این اساس هر شخص تا یک سوم اموال خویش را به هر نحوی که بخواهد می‌تواند وصیت کند و پس از فوت شخص، دو سوم دیگر اموال طبق قانون ارث، میان ورثه تقسیم می‌شود.
نکته مهم در این قسمت این است که ابتدا بدهی شخص وصیت کننده باید تسویه شود و سپس باقی اموال بین ورثه تقسیم می‌شود.
چه کسانی ورثه شخص محسوب می‌شوند؟
به تمام کسانی که به واسطه رابطه نسبی (خونی) یا سببی (به واسطه ازدواج) از میّت ارث می‌برند، وَرَثة میّت می‌گویند.
این افراد بهً سه دسته هستند و تا کسی از دسته جلوتر یا اولاد آن‌ها هر چقدر پایین‌تر برود وجود داشته باشد، نوبت به ارث بردن دسته بعدی نمی‌رسد.
افرادی که ارث می‌برند
طبقه اول: پدر و مادر و اولاد میّت و با نبودن اولاد، نوه‌ها و با نبودن نوه، نتیجه‌ها و با نبودن آن‌ها اولاد آن‌ها هرکدام که به میّت نزدیک‌تر هستند ارث می‌برند و تا وقتی که کسی از این طبقه هنگام مرگ میّت زنده باشد افراد طبقه دوم ارث نمی‌برند.
طبقه دوم: پدر بزرگ و مادر بزرگ میّت هرچه بالاتر بروند و نیز خواهر و برادر میّت و در نبود خواهر و برادر اولاد آن‌ها هرچه پایین‌تر بروند.
طبقه سوم: عمو، عمّه، دایی و خاله میّت هرچه بالاتر بروند (با لحاظ نزدیک بودن به میّت) و در نبود این چهار گروه اولاد آن‌ها هر چه پایین‌تر بروند به تفصیلی که گذشت.
به این دو نکته توجه داشته باشید که:
اولاً اگر حتی یک نفر از طبقه‌ی اول وجود داشته باشد، هیچ ارثی به طبقات دیگر نمی‌رسد و هم‌چنین، اگر وارثی در طبقه یک وجود نداشت، باید به سراغ طبقه‌ی دوم برویم و تنها در صورتی که هیچ وارثی در طبقه‌ی اول و دوم پیدا نشود، نوبت به ورّاث طبقه‌ی سوم می‌رسد.
ثانیاً همسر متوفّی، همیشه در کنار خویشاوندان نَسَبی وی (طبقات سه‌گانه‌ی ذکرشده) ارث خواهد برد و حتی در مواردی که هیچ فردی از خویشاوندان طبقات سه‌گانه‌ی متوفّی زنده نباشد، می‌تواند در برخی از موارد، تمام ارث را مالک شود.