چطور کودکی را که فیلم مبتذل دیده آرام‌کنیم؟/ خشم، عصبانیت و‌تهدید را فراموش کنید!
مبلغ/ براساس تحقیقات روانشناسی، کودکان دربرابر مشاهده محتوای غیراخلاقی در فضای مجازی و اینترنت شکننده و آسیب پذیر هستند. هر چقدر والدین دراین زمینه هوشمندتر عمل کنند، فرزندانشان کمتر با اضطراب و مشکلات دیگر در آینده روبه رو می شوند. نخستین گام این است که خود والدین در برخورد با فرزندی که محتوای نامناسب مشاهده کرده، با آرامش و کاملا منطقی عمل کنند. دراینباره یک روانشناس کودک راهکارهایی را مطرح می کند.
به گزارش «مبلغ» به نقل از فارس، با اضطراب زیاد و دستان لرزان تلفن را برمی‌دارد و شماره دکتر روانشناس را می‌گیرد. چند بوق می خورد و قطع می‌شود. دوباره شماره می‌گیرد، خانم روانشناس اینبار جواب می‌دهد؛بله بفرمایید. بانوی جوان با هراس زیاد بدون سلام و احوالپرسی سریع می گوید: «خانم دکتر دستم به دامنتان مشکل بزرگی برایم پیش آمده، باید همین الان راجع به آن با شما صحبت کنم».
روانشناس، خانم جوان را به آرامش دعوت می‌کند و می‌گوید؛ تشریف بیاورید مطب با هم صحبت کنیم، اما خانم دستپاچه می گوید آنقدر استرس دارم که نمی توانم حس و حالم را کنترل کنم. خانم دکتر، باز هم بانو را به آرامش دعوت می کند: «اول یک لیوان آب بخورید و بعد تعریف کنید چه شده؟» خانم جوان نفسش را با بغض از سینه خارج می‌کند: «همین الان متوجه شدم پسر کوچکم فیلم های غیراخلاقی دیده است» بعد صدایش را پایین می آورد و ادامه می دهد: «الان هم ممکن است صدایم را بشنود، چون از عکس العمل من ترسیده و گوشه اتاقش کز کرده و حرف نمی‌زند!»
دکتر به مادر جوان می‌گوید: آرامش خود را حفظ کنید و بهتر است اصلا عکس العملی نشان ندهید، مگر اینکه خودش صحبتی درباره آن کرده باشد، در این صورت می توانید به پرسش های کودکتان پاسخ دهید.
خانم دکتر به این مادر توصیه می‌کند که اگر باز هم اضطراب دارد، حتما حضوری به مطب بیاید تا با هم صحبت کنند.
این اتفاق هر آن ممکن است برای خانواده و فرزندان ما هم پیش بیاید و محتوای غیراخلاقی فضای مجازی و دسترسی بچه ها به آن ( شامل محتوای جنسی موزیک ها، فیلم و تصاویر پورن، خشونت، سایت های تروریستی و جعلی شامل قمار، بازی های آنلاین مشوق مصرف مواد مخدر، خودکشی و … ) از طریق رایانه ها، لب تاپ و گوشی های همراه پیش بیاید .حالا این نگرانی برای خانواده ها وجود دارد که بعد از این اتفاق چه کاری باید انجام دهند؟ خیلی از خانواده ها در این زمینه حساسیتی به خرج نمی‌دهند و بچه ها را آزاد می گذارند و بعدها تبعات و آسیب هاگریبانشان را رها نمی کند ، اما اکثر خانواده ها مراقبت بیشتری می‌کنند تا بچه ها دچار آسیب روانی در این زمینه نشوند.
حال با بچه ای که محتوای +۱۸ دیده یا شنیده، چه باید کرد؟ این دغدغه خیلی از والدین به ویژه مادران است. «آذر دخت داوری» ،روانشناس بالینی و پژوهشگر حوزه کودک در این زمینه با ما گفتگو می‌کند.
به گفته محققان بخش زیادی از والدین یک بار هم که شده با این موضوع درگیر می شوند که بچه هایشان فیلم یا تصاویری غیراخلاقی را می بینند که نباید ببینند، دراین باره یا کودکان دچار اضطراب پنهان یا آشکار می شوند یا خود والدین اضطراب دارند که بچه هایشان آسیب ببینند. دراین رابطه نوع مواجهه والدین با بچه ها خیلی اهمیت دارد که باید بدان توجه کرد.
*فضای تربیتی خانواده باید چگونه باشد؟
موضوع پرداختن به کودکان و فضای مجازی تنها مربوط به کودکان نیست بلکه یک مسئله تربیتی است افرادی که سرپرست خانواده هستند، والدین و به ویژه مادران که در خانه سروکار بیشتری با بچه ها دارند، باید به مسائل تربیتی کودکان خیلی توجه کنند. فضای تربیتی خانه همراه با معنویت و رعایت مسائل مذهبی و یا باز و شکننده بودن روابط در خانواده برای سوق دادن بچه ها به سمت فضای مجازی و کارهای غیراخلاقی بسیار اثرگذار است.
«آذردخت داوری،روانشناس بالینی و پژوهشگر حوزه کودک» می‌گوید: «فضایی که بچه ها در آن بزرگ می شوند نباید نسبت به مسائل غیراخلاقی چون طرح مسائل جنسی، دیدن و شنیدن درباره فیلم های پورن باز و همه نوع محتوایی در دسترس بچه ها باشد.خیلی وقت ها خانواده ها گوشی های موبایل را به راحتی در اختیار بچه ها قرار می دهند و بچه ها هم با این صحنه ها در گوشی ها روبه رو می شوند، من مراجعین زیادی داشتم که مثلا مادر گفته ، بچه این تصاویر یا فیلم ها را در گوشی پدرش دیده و بعد هم مادر دچار اضطراب زیاد شده و نمی داند چه کند؟»
*پیشگیری بهتر از درمان است
نکته دیگر این است که بدانیم همیشه پیشگیری کردن بهتر از درمان است اینکه ما فضای تربیتی کودکان را محلی امن قرار دهیم و مراقب باشیم تا بچه ها با همچنین صحنه هایی روبرو نشوند خیلی بهتر از این است که بعد فکر کنیم حال که بچه دیده، باید چه کار کنیم؟ پس گام اول این است که مراقبت کنیم چنین محتواهایی در گوشی های همراه یا لب تاپ هایمان نباشد، چون برای بزرگسالان هم آسیب زا است ، چه برسد برای کودکان ا!
*مادران آرامش خود را حفظ کنند
داوری همچنین می گوید: «در نظر داشته باشید گاهی کودکان هیچ شناختی نسبت به مسائل جنسی و حتی تفاوت های جنسیتی ندارند و خیلی مسائل را درک نمی کنند، توصیه به والدین است که اضطراب و تشویش خود را در مواجهه با بچه ای که چنین محتوایی را دیده کنترل کنند چرا که این اضطراب به بچه ها منتقل می شود و ترس بیشتر و اضطراب بیشتری را آنان تجربه می کنند.»
مثلا اگر بچه به طور معمول با گوشی شما بازی می کرده یا با لب تاب درس می خوانده یک مرتبه با فیلم یا عکسی مواجه شده که غیر اخلاقی است، مادر این را می فهمد و با هیاهو و اضطراب شروع به واکنش نشان دادن می کند، سراسیمه می شود و بچه هم ترس و لرز به بدنش می افتد و می فهمد که کاری کرده که نباید می کرده یا چیزی دیده که نباید می دیده و همین هیاهو ترس و اضطراب آسیب بیشتری دارد کما اینکه کودک فضای خانواده را جای امنی نمی بیند. گاهی اوقات بچه ها اصلا نمی دانند چیزی که دیده اند، چیست؟ پس نخستین توصیه به والدین و به ویژه مادران این است که آرامش خود را حفظ کنند و اگر با چنین چیزی روبه رو شدند، عکس العملی نشان ندهند چون خود این واکنش ، ممکن است آسیب زا باشد.
*خشم، عصبانیت و تهدید را فراموش کنید
به گفته روانشناسان خیلی از والدین اتفاقات مربوط به بلوغ جنسی یا کنجکاوی بچه ها در این زمینه را یک مسئله تابو یا غیرمنتظره می دانند که نباید درباره آن صحبت بشود درحالیکه این هم چون از شیر گرفتن، از پوشک گرفتن ، چهاردست و پا و خیلی چیزهای دیگر امری طبیعی است اینکه بچه ها نسبت به بدنشان کنجکاوی پیدا می کنند ، حتی ممکن است تمایل داشته باشند که بدن همدیگر را ببینند یا لمس کنند همه اینها جزئی از فرایند رشدشان است که والدین می بایست با هوشیاری و آگاهی زمینه های لازم برای شناخت آنها نسبت به اندام های خودشان را فراهم کنند پس اگر والدینی متوجه این کنجکاوی ها شد نباید واکنش منفی نشان دهد.
از خیلی والدین شنیده می شود که می گویند: «بچه من اهل این چیزها نبود! نمی دونم چه کسی از راه بدرش کرد؟» یا «این چه بلایی بود سرمون اومد!»، «حالا چه خاکی تو سرمون کنیم از راه بدر شد» و …والدین نباید خود را سرزنش کنند حتی اگر کودکی کنجکاوی اش باعث شد که به جستجوی اینترنتی و دیدن یک محتوای نامناسب دست زد نباید باعث ناراحتی ، خشم و تهدید از سوی بزرگترها شود.
آذردخت داوری دراین باره می گوید: «رفتارهایی با شتاب زدگی، عصبانیت و خشم گرفتن نسبت به بچه ها، دعوا، درگیری، بحث و مشاجره و در نهایت تهدید و تحقیر فقط بچه ها را آسیب پذیرتر می کند چرا که آنها گناهی ندارند بلکه این والدین هستند که می بایست مراقبت بیشتری از بچه هایشان داشته باشند.»
*اقتضای سنی کودک را در نظر بگیرید
مسئله دیگر توجه به سن بچه ها است. بچه ها در سنین مدرسه عموما مسائل را بهتر درک می کنند و حساسیت ها و کنجکاوی های بیشتری دارند، ضمن اینکه ممکن است همسالانشان نیز مسائلی را با آنها درمیان بگذارند. داوری درباره تجربیات مشاوره اش می گوید: «من مراجعی داشتم که خانواده خیلی مراقب و حساس بودند اما فرزندشان در مدرسه چیزهایی یاد گرفته بود و در اینترنت جستجو و صحنه هایی غیراخلاقی هم دیده بود. ابتدا به این خانواده گفتم که باید آرامششان را حفظ کنند و سپس به طور منطقی با فرزندشان درباره مسائل مختلف صحبت کنند که البته در حد و اندازه سن بچه باشد.»
*تربیت جنسی چطور و چگونه؟
تربیت جنسی یعنی ما به کودکانمان تفاوت های جنسیتی و مسائل مختلف مربوط به کارکردهای جنسی را بنا به سن و سال و درکش توضیح دهیم. قرار نیست یک بچه سه ـ چهار ساله درباره نحوه بارداری و مسائل مربوط بدان چیزی بداند. تنها کافی است که تفاوت های جنسیتی بین مرد و زن را برایش توضیح دهید و قسمت های مختلف بدنش را بتواند بشناسند چرا که بچه ها در این سن و سال نسبت به اعضای بدنشان با دست زدن یا نگاه کردن کنجکاوی نشان می دهند و این یک امر طبیعی است و مادران نباید نگران و مضطرب باشند، به جای نگرانی می توانند او را با اندام های بدنش آشنا کنند و به او آگاهی های لازم را در ارتباط با کارکردهای مختلف اعضای بدن بدهند.
در حال حاضر کتاب های زیادی در زمینه پاسخ به سوالات جنسی و آشنایی با اندام های بدن برای کودکان منتشر شده که به کمک والدین می آیند.
*والدین دسترسی بچه ها به فضای مجازی و اینترنت را محدود کنند
طبق تحقیقات محققان، بچه ها عموما به طور خودانگیخته دست به جستجوی محتوای خاصی در اینترنت نمی زنند مگر اینکه چیزی دیده یا شنیده باشند و حساسیتشان تحریک شده باشد. داوری دراین باره می گوید: «بهترین حالت این است که شما گوشی های همراه و سرچ لب تاپ و رایانه خود را محدود کنید و اگر سوالی برای بچه ها پیش آمد خودتان پاسخگو باشید . در همه جای دنیا والدین برای دسترسی فرزندانشان به اینترنت محدودیت قائل می شوند. کودکی که می ترسد از والدینش سوال بپرسد ، به سراغ جستجوی اینترنتی و یا پرسش از همسالانش می رود تا کنجکاوی هایش را ارضا کند. مادر اگر بتواند ارتباط موثر و صمیمی بدون سوگیری، ارزیابی، عصبانیت، ناراحتی و قضاوت با بچه داشته باشد، سوالات فرزندش هم در یک محیط صمیمی پاسخ داده می شود و دنبال کارهای پنهانی هم نمی رود.»
*با بچه ای که مضطرب شده چه کنیم؟
همین چند وقت پیش بود که یک نوجوان در سنین مدرسه به دلیل دسترسی آزاد به اینترنت توانسته بود با یک خانم که در فضای مجازی دست به ارتباطات غیراخلاقی می زد، ارتباط برقرار و صحبت کند، او در گفت وگویش با این خانم مطرح می کرد که چقدر به راحتی می تواند هر کاری که دوست دارد در فضای مجازی بدون اطلاع والدینش انجام دهد اما به وضوح مشخص بود که این پسربچه چقدر اضطراب و استرس را تحمل می کند.
اضطراب یکی از مهمترین مشکلات روانشناختی است. بنابراین باید مراقب باشید که بچه ها در سنین مختلف دچار اضطراب نشوند، گاه ممکن است بچه دست به کاری زده یا چیزی دیده باشد که از نگاه والدین مخفی باشد و همین باعث اضطرابش بشود که البته باز هم بین بچه ها در این زمینه تفاوت وجود دارد و والدین می بایست مراقب حرکات و رفتارهای متفاوت فرزندانشان باشند تا متوجه مسائل بشوند.
داوری مطرح می کند؛ بچه ای که مدام در ارتباط و دسترسی با محتواهای غیراخلاقی باشد ، قطعا دچار آسیب و اضطراب می شود و اگرکودک برای اولین بار با این صحنه مواجهه شود ،ممکن است دچار ترس و اضطراب شود چرا که درک و آگاهی از آن ندارد.
والدین در صورتی که احساس کردند فرزندشان در این زمینه دچار مشکل و اضطراب شده می توانند به روان شناس کودک مراجعه کنند و از او کمک بخواهند چرا که مداومت این اضطراب و ترس ها قطعا آسیب زا و باعث رفتارهای تکانشی، آسیب های ناشی از اختلالات جنسی و اعتیادی می شود.
کلام آخر اینکه فضای مجازی، رایانه و موبایل ها الان در خانه های همه وجود دارد. بازی ها، برنامه ها و اطلاعات بیشمار که باید تحت نظر والدین در اختیار بچه ها قرار بگیرد تا خدایی نکرده تبدیل به اعتیاد به فضای مجازی، تماشای برنامه های مستهجن و غیراخلاقی و آسیب دیدن بچه ها نشود. والدین می توانند اینترنت را تبدیل به یک فضای امن همراه با محتوای شاد، آموزشی و کاربردی برای بچه ها کنند.
چقدر برای شما به عنوان والدین پیش آمده که فرزندتان دچار این مشکلات ارتباط با فضاهای نامطمئن و غیراخلاقی شده و شما چه واکنش هایی نشان داده اید؟ آیا توانستید با فرزندتان صمیمانه صحبت کنید و یا اینکه با یک روانشناس کودک دراین باره صحبت کنید؟ نقطه نظراتتان را با ما درمیان بگذارید.