خوانش‌های عربی از سفر بایدن به ریاض؛ از امتیازخواهی تا ترس
مبلغ/ سفر رئیس‌جمهور ایالات متحده به عربستان سعودی موجب ارائه تحلیل‌ها و ایجاد واکنش‌های بسیاری در خصوص اهداف، امتیازخواهی‌ها، مطالبات و البته ترس‌های عربی نسبت به گفت‌وگوهای آمریکایی-سعودی شده است.
به گزارش «مبلغ» به نقل از فارس، خبرها درباره سفر قریب‌الوقوع «جو بایدن» رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به عربستان سعودی و گفت‌وگو با سران عربستان سعودی باعث شد تا تحلیل‌ها و واکنش‌های جالب‌توجهی در فضای سیاسی جهان عرب ارائه ایجاد شوند. تحلیل‌ها و واکنش‌هایی که از اهداف آمریکایی آغاز و به امتیازهای سعودی ختم می‌شوند؛ هر چند که به نظر می‌رسد در این بین مطالبات و ترس‌هایی عربی برای ریاض و متحدانش وجود داشته باشد که باید دید بایدن چگونه می‌خواهد با آن‌ها روبه‌رو شود.
نگاه اجمالی
رسانه‌ها و شخصیت‌های جهان عرب، سفر جو بایدن به عربستان را نشان از یک تغییر رویکرد از جانب واشنگتن در قبال ریاض می‌دانند.
تحلیلگران معتقدند که آمدن بایدن به ریاض، به دلیل نیازهای او به همراهی سران سعودی در مدیریت قیمت نفت جهانی است.
برخی شخصیت‌های عربی منطقه معتقدند که سران کشورهایی نظیر عربستان، قطر و عراق که بایدن نیازمند کمک آن‌هاست، باید از او امتیازاتی امنیتی و هسته‌ای بگیرند.
رسانه‌های وابسته به رژیم صهیونیستی ضمن اعلام اخباری مبنی بر نزدیک‌شدن ریاض و تل‌آویو به عادی‌سازی روابط، از تغییر حاکمیت جزایر تیران و صنافیر به عنوان یک گام مهم یاد می‌کنند.
باوجود ترس‌های حقوق‌بشری ریاض و متحدانش، تحلیگران آمریکایی و فعالان مدنی عربستان معتقدند که این مسائل دیگر برای واشنگتن مهم نیستند و بایدن چالش‌های جدی‌تری دارد.
اخبار مبنی بر تعویق و یا لغو سفر رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان نشان می‌دهد که گفت‌وگوهای ریاض-واشنگتن در حوزه افزایش تولید نفت شکست خورده است.
ارزیابی وضعیت
با وجود آنکه جو بایدن طی نشستی مطبوعاتی اعلام کرد که سفرش به عربستان قطعی نیست، اما رسانه‌های آمریکایی اصرار دارند که این سفر انجام خواهد شد. در حالی که رسانه‌های آمریکایی روی مسائل حقوق‌بشری تمرکز دارند و سفر بایدن را برخلاف وعده‌های انتخاباتی او می‌دانند، اما رسانه‌ها و تحلیلگران جهان عرب به اهداف و نیاز رئیس‌جمهور آمریکا به این سفر توجه می‌پردازند. بسیاری از رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی در کشورهای عربی به سفر بایدن به عنوان فرصتی نگاه می‌کنند که باید از آن استفاده کرد. نگاه‌ها و ارزیابی‌های رسانه‌ای از سفر بایدن، حول محور این سوال می‌چرخد که آیا مواضع واشنگتن در قبال وضعیت ریاض تغییر کرده یا خیر؟
روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» در گزارشی نوشته بود «دلایل و شواهدی وجود دارد که به نظر می‌رسد گویای نوعی تغییر نگرش آمریکا در قبال بن سلمان است؛ زیرا ولی‌عهد احتمالاً برای چندین دهه بر عربستان سعودی حکومت خواهد کرد و منافع امنیتی و مالی ایالات متحده در حفظ شراکت طولانی خود با آن است». طبق اذعان این رسانه آمریکایی، دو عامل تعیین‌کننده دیگر برای کاخ سفید در زمان ریاست‌جمهوری بایدن وجود دارد؛ عامل اول جنگ در اوکراین و نیاز بایدن به کمک عربستان برای کنترل و حمایت از بازار نفت و عامل دوم، اعلام تمایل شدید تل‌آویو به بایدن برای عادی‌سازی روابط با ریاض و محمد بن سلمان است؛ چرا که حضور عربستان سعودی به عنوان بخشی از توافقنامه ابراهیم و برای احیای گسترده‌ی آن مهم است.
در همین خصوص، شخصیت‌هایی از جمله «حمد بن جاسم» نخست‌وزیر سابق دولت قطر، خواستار هماهنگی مواضع کشورهای عربی درباره سفر احتمالی بایدن به منطقه شد و از آن‌ها خواست تا ضمن امتیازخواهی در وضعیت کنونی واشنگتن، مطالباتی هسته‌ای و امنیتی از کاخ سفید داشته باشند. از آن‌جایی که وی معتقد است آمریکایی‌ها می‌خواهند از بین اهداف و موضوعات این سفر بر روی مشکل قیمت نفت متمرکز شوند، خاطرنشان کرد با وجود آنکه کشورهای عربی میلی به افزایش قیمت‌های انرژی ندارند اما این جبران چیزهای از دست‌رفته برای آنان در رخدادهای قبلی خواهد بود. بن‌جاسم در زمره مطالبات و امتیازات نیز، از سران کشورهای عربی خواست تا از بایدن بخواهند که دولت‌های عربی حوزه خلیج‌فارس را تحت پوشش چتری اتمی قرار دهد و به این ترتیب از موقعیت آنان حفاظت کند.
درخصوص مسئله عادی‌سازی روابط عربی با رژیم صهیونیستی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. برخی از شخصیت‌ها، جریان‌ها و محافل عربی، تضمینی واقعی برای صلح در سرزمین‌های اشغالی بعد از پیوستن عربستان به توافق موسوم به ابراهیم نمی‌بینند. در مقابل، منابع صهیونیستی اما به فشار خود بر بایدن در جهت ترغیب ریاض به عادی‌سازی ادامه می‌دهند و امیدوارند که رئیس کاخ‌سفید فعلی نیز همانند «دونالد ترامپ» به پروژه صهیونیسم در غرب آسیا خدمت کند. پایگاه خبری «i۲۴» وابسته به رژیم صهیونیستی در گزارشی اذعان کرد: «هفته‌های آینده برای دستیابی به تفاهم در جهت حل و فصل حاکمیت بر جزایر تیران و صنافیر در دریای سرخ بسیار مهم خواهد بود؛ این برای پیشبرد گام‌های عادی‌سازی توسط عربستان سعودی به سمت اسرائیل و در چارچوب مذاکرات محرمانه‌ای است که توسط دولت بایدن، بین اسرائیل و عربستان و مصر انجام می‌دهد». اعطای حاکمیت این دو جزیره به عربستان، امتیازی است که «محمد بن سلمان» ولی‌عهد سعودی به آن خوب فکر می‌کند و برای آن برنامه دارد.
در کنار امتیازخواهی‌ها و اهداف و برنامه‌های عربی از این سفر، گویا متحدان ریاض ترس‌هایی حقوق‌بشری نیز دارند؛ آنان منتظر استقبال از رئیس‌جمهوری هستند که در مبارزات انتخاباتی‌اش وعده داده بود قتل «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی را پیگیری خواهد کرد.
انتظارها برای سفر بایدن به ریاض موجب شده تا معارضان حکومت سعودی در شبکه‌های اجتماعی، این اقدام رئیس‌جمهور کنونی آمریکا را خیانت به مواضع پیشین و اصول حقوق بشری عنوان کنند. «عبدالله العوده» پسر یکی از روحانیون معروف عربستانی بازداشت‌شده گفت که فعالان حقوق بشر عربستانی از جانب بایدن احساس خیانت می‌کنند. «خالد الجبری» پسر «سعد الجبری» رئیس سابق سازمان امنیت عربستان هم که به کانادا فرار کرده، به واشنگتن پست گفته سفر بایدن یک پیام قوی به بن سلمان دارد و آن پیام این است که اگر بتواند قیمت نفت را پایین بیاورد هیچ‌کس در کاخ‌سفید معترض اقدامات او نخواهد بود.
«لینا الهذلول» مدیر روابط عمومی سازمان حقوق بشری «القسط» نیز سفر بایدن و بی‌توجهی‌اش به مسائل حقوق‌بشری را ناشی از عدم درک وی از شرایط خواند؛ او خواهر «لجین الهذلول» فعال معروف عربستانی است که سال گذشته از زندان آل‌سعود آزاد شده بود و هم‌اکنون نیز ممنوع‌الخروج است. با وجود این انتقادات حقوق بشری از بایدن، ترس‌های سعودی از آن و اعتراضات مدنی در داخل عربستان، برخی تحلیلگران آمریکایی از جمله «دیوید ایگناتیوس» باور دارد که موضوع قتل خاشقچی یا دیگر مسائل مهم حقوق بشری در دیدار احتمالی بایدن با بن سلمان معنا نخواهد داشت؛ چرا که واشنگتن با چالش‌های به مراتب حادتری روبه‌رو شده است. با این حال رسانه‌هایی همچون واشنگتن‌پست همچنان اصرار دارند که بایدن باید حقیقت را در مورد مسائل حقوق‌بشری به حکام ریاض منتقل کند.
دورنما
چند روز گذشته مقامات آمریکایی به شبکه «ان‌بی‌سی نیوز» خبر داده بودند که سفر برنامه‌ریزی‌شده بایدن به عربستان سعودی و فلسطین اشغالی به تعویق افتاده است؛ این خبر باعث تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌هایی مبنی بر ایجاد چالش در مسیر مذاکرات و موضوعات مورداهتمام ریاض-واشنگتن شد. حالا و با وجود گمانه‌ها از لغو سفربایدن به منطقه، برخی رسانه‌ها از رسیدن گفت‌وگوهای آمریکایی-سعودی به یک بن‌بست جدی در موضوعات مطرح‌شده خبر می‌دهند. «ابراهیم النحاس» عضو مجلس شورای عربستان سعودی نیز امروز (سه شنبه) فاش کرد عربستان مطالبات خود را به آمریکا انتقال داده و حالا سفر بایدن به ریاض تا زمان پاسخگویی واشنگتن به درخواست‌های ریاض به تعویق افتاده است.
پیش از این و در همین خصوص پایگاه «دبکا»، نزدیک به محافل اطلاعاتی رژیم صهیونیستی، به نقل از منابع آگاه در واشنگتن اذعان داشت که مذاکرات آمریکا و عربستان سعودی در جهت متقاعد کردن ریاض برای افزایش تولید نفت به شکست انجامیده و به علت اصلی لغو سفر جو بایدن به پادشاهی سعودی تبدیل شده است.
به نظر می‌رسد واشنگتن با تداوم گفت‌وگوهای امنیتی خود با ریاض، در حال بررسی دستاوردهای این سفر در آینده است؛ چنانچه کاخ‌سفید، سران سعودی را متحدان و پیروان جدی خود نداند در برآوردها مبنی بر تغییر رویکرد در قبال ریاض تجدیدنظر خواهد کرد.