اگر به دستورات دعای «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» عمل می کردیم، وضعیت امروز را نداشتیم
مبلغ/ محقق، مؤلف و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، فساد در دعای «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» را شامل فساد عقیدتی، عملی و اخلاقی دانست و گفت: یک شخص به هدف خود نمی رسد چون عقیده او ناسالم و دچار «فساد عقیدتی» شده است. اگر برای یک جامعه، فرد یا خانواده ای غیبت، تهمت و دروغ عادی بود، اینان به «فساد اخلاقی» مبتلا شدند. و اموری مثل ربا، رشوه، اختلاس و دزدی مخصوصاً از بیت المال مسلمین و استبداد و خودکامگی از بزرگترین «فسادهای عملی» است.
به گزارش «مبلغ» به نقل از شفقنا، آیت الله عندلیب همدانی ضمن تبریک فرا رسیدن ماه رمضان و ماه امیرالمومنین علی(ع) به همه کسانی که طالب پیشرفت معنوی در این ماه مبارک هستند، اظهار کرد: یکی از امتیازات ماه مبارک رمضان این است که دعاهای بسیار زیبایی برای این ایام وارد شده است؛ چه دعاهایی که هر روز بعد از اقامه فرائض خوانده می شود و چه دعاهایی که مخصوصِ برخی از ایام و لیال این ماه مبارک است. همه این ادعیه در بر گیرنده معارف بلند توحیدی و مطالب والای اخلاقی است که انسان در صورتی که به مضمون آنها آگاهی پیدا کند و عمل نماید، بهترین سرمشق عرفان و معنویت مطلوب خداوند و رسول گرامی اسلام(ص) و اهل بیت(ع) است. یکی از این دعاها که هر روز بعد از اقامه فرائض خوانده می شود، دعایی است که پیامبر(ص) به آن اشاره کردند.
اللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلَى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ
اللَّهُمَّ أَغْنِ كُلَّ فَقِيرٍ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ كُلَّ جَائِعٍ
اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ اللَّهُمَّ اقْضِ دَيْنَ كُلِّ مَدِينٍ
اللَّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ اللَّهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَرِيبٍ اللَّهُمَّ فُكَّ كُلَّ أَسِيرٍ
اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ
اللَّهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَرِيضٍ اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ اللَّهُمَّ غَيِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِكَ
اللَّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَ أَغْنِنَا مِنَ الْفَقْرِ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
نگاه کلان داشته باشیم و برای همگان خیر و خوبی بخواهیم
این محقق و مؤلف، ادامه داد: یک امتیازی که در این دعای شریف دیده می شود، این است که به دعا کنندگان این پیام فرستاده می شود که «جزئی نگر» نباشید، شما با کریم رو به رو هستید، پس «نگاه کلان» داشته باشید. گاهی اوقات انسان از خداوند می خواهد که مشکل مالی خودش حل شود، این اشکالی ندارد، اما این یک نگاه جزئی است. گاهی برای همگان رفاه، آسایش و آرامش می خواهد که طبیعتاً این اوج بالاتری دارد. گاهی اوقات انسان بیمار است و از خداوند می خواهد که بیماری او بهبود پیدا کند که این امر نیز بسیار عالی است، اما بالاتر و والاتر آن نگاه کلانی است که انسان از خداوند بخواهد تمام بیماران بهبود پیدا کنند. بنابراین باید به جای داشتن «نگاه جزئی» به خود و مشکلات شخصی خودمان، باید «نگاه کلان» داشته باشیم و برای همه افراد دعا کنیم و برای همگان خیر، خوبی و زیبایی طلب کنیم.
«نگاه وسیع» پیام اساسی این دعاست
وی به پیام این دعا که در قسمت های مختلف آن قابل دریافت است، اشاره و بیان کرد: در این دعای شریف یک نگاه کلی و کلان دیگر نیز آموزش داده می شود و آن اینکه «جزئی نگر» نباشیم و فقط یک بلا، مصیبت و درد را ببینیم و بس! فقط یک خوبی، خیر و زیبایی را ببینیم و بس! بلکه نگاه کلی تری کنیم چون سر و کار ما با کریم است. از خداوند همه خوبی ها را بخواهیم و طلب کنیم که همه بدی ها از ما دفع شود. بنابراین «نگاه وسیع» پیام اساسی این دعاست.
فقط به دعا خواندن بسنده نکنیم، اقدام و عمل داشته باشیم
وی گفت: نکته دیگر اینکه معنای این دعا این نیست که «فقط دعا کنیم» همه خوبی ها برای همگان باشد و همه زشتی ها از همگان دفع شود، وقتی گفته می شود «اللَّهُمَّ أَغْنِ كُلَّ فَقِيرٍ» این پیامی به خودِ من دارد که تو در حد توان خودت براساس دستور الهی رفتار کن و نگاهی به فقرا جامعه خود داشته باش. اینکه از خداوند می خواهیم همه بیماران را شفا عنایت کند، درست است، اما اگر من توانایی دارم که به اندازه خودم درد و رنجی را از یک بیمار کم کنم، در جهت رفع این درد و رنج اقدام کنم و فقط به دعا اکتفا نکنم و گمان نکنم که وظیفه ام را انجام داده ام.
وی ادامه داد: اگر می گوییم «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» بدین معنا نیست که فقط دعا کنیم خدایا اصلاح کن و فساد را از جامعه برطرف کن بلکه پیام «أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» این است که هر یک از ما به اندازه خودمان برای اصلاح و برطرف کردن فساد از زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی قدمی برداریم.
این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، تصریح کرد: به نظرم اگر تمام دعا را تفسیر کنیم به این دو مطلب پی می بریم، اول: نگاه کلان داشته باشیم و از خدا همه خوبی ها را برای همگان بخواهیم و همچنین از خداوند بخواهیم همه زشتی ها و بدی ها از همگان دفع شود. دوم: باید در تحقق پیام هایی که این دعا دارد، کوشش کرد. فقط دست بلند کردن و از خدا خواستن به تنهایی مطلوب نیست. این مناجات و دعا را بخوانیم و از آنچه قدرت داریم برای تحقق زیبایی ها برای همگان استفاده کنیم و از آنچه در توان شماست برای دفع زشتی ها از همگان کوشش کنیم.
آیت الله عندلیب همدانی درباره فراز «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» این دعا، توضیحاتی ارایه داد و اظهار کرد: معنای فساد و فاسد آنجایی است که یک شیء، آن حقیقت خود را از دست بدهد. به عنوان مثال شما می گویید؛ میوه فاسد شده یعنی آن هدفی که از این میوه هست، دیگر محقق نیست. فساد یعنی ارکان یک شیء از بین برود و نتوانیم از آن بهره برداری درستی انجام دهیم.
وی اشاره کرد: جامعه اسلامی که متشکل از افراد، خانواده ها و تمام مردم مسلمان هستند، باید دائماً در مسیر رشد و بالندگی معنوی باشند. به صراحت قرآن کریم، از مسلمان خواسته می شود که هم دنیا و هم آخرت «حسنه» داشته باشند؛ حال اگر جایی دنیای او، امور معنوی و اخروی او دچار اختلال شد، این فساد است.
«فساد عقیدتی» انسان را از اهداف حقیقی دور می کند
وی درباره انواع فساد در امور مسلمانان، اظهار کرد: گاهی این فساد «فساد عقیدتی» است. یک شخص به هدف خود نمی رسد چون عقیده او نا سالم است. «كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» یعنی خدایا آن عقاید باطل و فاسدی که از درون، جامعه اسلامی را پوچ و فاسد می کند و از بین می برد را اصلاح کن. البته باز هم تأکید می کنم این نکته بدین معنا نیست که فقط دعا کنیم بلکه حرکت می خواهد.
اگر در جامعه ای غیبت، تهمت و دروغ عادی بود، آن جامعه، فاسد است
دومین فساد، «فساد اخلاقی» است. چه بسا کسی یا خانواده ای یا اجتماعی از نظر عقیدتی مشکلی ندارند، اما اخلاق شان زیبنده، صحیح، سالم و زیبا نیست. این انسان یا خانواده یا اجتماع به نتیجه نهایی نمی رسد. اگر برای یک جامعه، فرد یا خانواده ای غیبت، تهمت و دروغ عادی بود، اینان فاسد هستند. «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» یعنی من هم حرکت کنم و فسادهای اخلاقی خود را برطرف کنم و کمک کنم که این فساد از جامعه برطرف شود. از خداوند هم بخواهم در این مسیر کمک کند.
استبداد و خودکامگی از بزرگترین فسادهاست
سومین فساد، «فساد عملی» است. اموری مثل ربا، رشوه، اختلاس و دزدی مخصوصاً از بیت المال مسلمین و استبداد و خودکامگی از بزرگترین فسادهاست تا جایی که امیرالمومنین علی(ع) در روایتی که از ایشان منقول است، فرمودند: «مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْيِهِ هَلَكَ؛ مستبد نه تنها جامعه را ویران می کند بلکه خودش را نیز ویران و فاسد می کند.»
وی به نمونه دیگری از فساد عملی اشاره و خاطرنشان کرد: کم شدن «حیا، عفت و شرم» چه در میان مردان و در چه میان زنان، امر و عمل فاسدی است. در دعای «اللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِينَ» اصلاح را برای همه مسلمین می خواهد و تأکید دارد که باید همه فساد های عقیدی، اخلاقی و عملی از بین برود. پس از خواندن این دعا نیز باید در قلع و قمع فساد در حد خود، کوشش کنیم.
غنا و فقر معنوی و مادی
این استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم، فراز «اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ» این دعا را مورد بررسی قرار داد و بیان کرد: ما در معارف دینی خود، دو غنا و دو فقر داریم. یک: غنا و فقر معنوی؛ دوم: غنا و فقر مادی.
«غنای معنوی» یعنی حرّیت و آزادگی، دوری از ذلت
از «غنای معنوی» به «غنای نفس» تعبیر می شود. در دعای عرفه امام حسین(ع) آمده است: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ غِنایَ فِی نَفْسِی» که در حقیقت به بی نیازی روح تأکید شده که بی نیازی روح یا نفس به معنای عزت، سربلندی، کرامت و بزرگواری، حرّیت و آزادگی، دوری از ذلت، خواری و پستی است. در برابر غنای نفس، «فقیر نفس یا فقیر روحی» کسی است که دچار ذلت و پستی شده و در گرداب ذلت آفرین گناه فرو رفته است.
«فقر معنوی» یعنی خود را به بهای اندک گناه معامله کنم
وی گفت: فقر معنوی یعنی نفهمم ارزش انسانیت خودم چقدر است و خود را به بهای اندک گناه معامله کنم. غنای معنوی نیز یعنی اینکه بدانم ارزشمندترین پدیده هستی، «انسان» است. بنابراین «اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ» اولاً ناظر به فقر معنوی و به کمبودهای روحی است، به احساس حقارت های درونی است که من ارزش خودم را درست نفهمم و به دنبال اموری بروم که ذلیل، حقیر، پست و خوارم می کند.
وی به غنا و فقر مادی و دنیوی اشاره و اظهار کرد: در این دنیا از خدا می خواهیم آن خلأ هایی که در وجود ما در اثر فقر ایجاد شده را با غنا و بی نیازی خودش جبران کند. می گوییم که خدایا در این دنیا این فقر مادی را از من برطرف کن که نیازمند نباشم و اگر بناست حکمت و تقدیر حکیمانه ای تو این باشد که حقیرانه زندگی کنم، غنای روح را از من نگیر.
به عبارت دیگر اولاً فقیر مادی نباشم، اما اگر هستم مبادا غنای روح از من گرفته شود. تو با آن غنای ذاتی خود «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ» این فقر مرا جبران کن که اگر هم روزگاری به مشکل مادی، مالی و دنیوی برخوردم مبادا ناسپاسی کنم، مبادا کفران نعمت ها و داده های الهی کنم بلکه در اثر اتصال به بی نیاز مطلق، احساس بی نیازی داشته باشم. بنابراین این جمله «اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ» هر دو فقر را مشمول می شود و از خدا می خواهد به هر دو نوع غنا برسد، ولی مهم و اساسی غنای روح است.
اگر عمل ظالمانه داریم، بدانیم به بیماری روحی مبتلا شدیم
آیت الله عندلیب همدانی به فراز «اللَّهُمَّ غَيِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِكَ» دعا اشاره و درباره معنای امروز «سُوءَ حَالِنَا» بیان کرد: از این جمله بلند استفده می شود که انسان باید در پی «تغییر» باشد. دو واژه «تغییر» و «تکامل» را در نظر بگیرید، اگر این دو را از زندگی ما بگیرند، ما پوک و بی عبث زندگی خواهیم کرد. «تغییر» یعنی اینکه اگر دیدم گفتارم با زشتی ها همراه هست، نیتم بدخواهی برای دیگران است، عملم زشت و ظالمانه است، بدانم که سوء حالم دارم و بیمار هستم و در حقیقت به بیماری روح مبتلاشدم. علامت این بیماری روحی این است که بدخواه دیگران هستم، در اجتماع و خانواده، بدگفتار و بدرفتار هستم. اگر این بیماری را فهمیدم و به دنبال «تغییر» نبودم، زمین می خورم.
وی توضیح داد: «اللَّهُمَّ غَيِّرْ سُوءَ حَالِنَا بِحُسْنِ حَالِكَ» بدین معناست که خدایا این زشتی ها را از من دور کن و به جای این زشتی های روحی و روانی، وجودم را سراسر از زیبایی کن و کمکم کن که خودم بتوانم قدمی در مسیر زیبایی بردارم. روح این جمله این است که انسان باید محاسبه کند و ببیند که زشتی در رفتار او هست یا نیست. اگر هست به دنبال «تغییر» باشد و پس از آنکه این تغییر صورت گرفت، «تکامل» یابد.
نکته مهم اینکه، نباید به مرحله ای که از سوء حال به حسن حال رسیدیم، بسنده کنیم. حسن حال الهی پایان ناپذیر است و ما باید پس از «حسن حال» به دنبال «تکامل» باشیم. و انسان برای «تغییر و تکامل» در مرحله اول، زشتی ها و بیماری های روحی را از خودش دور کند.
وی درباره حقیقت «حسن حال»، گفت: حسن حال یعنی من به جز زیبایی برای افراد نخواهم. بد دیگران را نگویم. زبانم به ناسزا و زشتی حرکت نکند. دستگیر باشم و نجات دهم. اگر در این ماه مبارک رمضان خانواده ای را محتاج و نیازمند دیدم، دستشان را بگیرم.
آیت الله عندلیب همدانی در پاسخ به این پرسش که تاکنون تا چه میزان به این دعا توجه داشتیم و پیام های آن را در عرصه های مختلف زندگی، به کار بردیم؟ گفت: بسیاری از افراد (چه مردم و چه زمامداران) این دعا را در ماه مبارک رمضان «فقط خواندند» در صورتی که باید عملاً این دعا را در جامعه پیاده کرد. اینکه ما مدام بگوییم خدایا فساد و اختلاس را از جامعه ما بردار، مشکل حل نمی شود. خداوند کمک می کند، اما در صورتی که تو اقدام کنی «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم».
همه ما گرفتار سوء حال هستیم
آیت الله عندلیب همدانی تصریح کرد: اگر بخواهم منصفانه قضاوت کنم، باید بگویم که بسیار از پیام این دعا دور هستیم. همه ما گرفتار سوء حال هستیم. همه ما گرفتار فقر معنوی هستیم، اگر گرفتار سوء حال هستیم به جدّ از خدا بخواهیم و عملاً حرکت کنیم. اگر دچار فقر هستیم، به جدّ از خداوند بخواهیم «اللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنَا بِغِنَاكَ» وگرنه صرف دعا خواندن، اجر و پاداش دارد، اما آن تأثیری که در روح و روان و در جامعه می طلبیم را نخواهد داشت.
اگر مسئولین، زمامداران، مدیران و کسانی که قدرتی دارند، مردم و ثروتمندان، علما و دانشمندان و به طور کلی عموم مردم جامعه به همین دعایی که در این ماه مبارک می خوانند، عمل می کردند، وضع ما این نبود که امروز مشاهده می کنیم.