نظر فقه شیعه درباره تأدیب کودکان و نوجوانان

به گزارش «مبلغ» به نقل از حوزه، سایت دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی به برخی از آداب تربیت فرزند در قالب پرسش و پاسخ پرداخته است که در شماره های گوناگون تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد:

تأدیب کودکان و نوجوانان و حدود و ثغور آن

پرسش: مشروعیت و چگونگی تأدیب کودکان و نوجوانان در اسلام و حدود و ثغور آن را تبیین نمایید؟

یکی از مباحث مهم، مشروعیّت و چگونگی تأدیب کودکان و نوجوانان در حوزه تعلیم و تربیت است. آنچه که نقش بسزایی در ساختار شخصیّتی آنان در آینده دارد، بلکه می تواند عامل رشد، تعالی و تکامل آنان، یا سبب سقوط و انحطاط و تنزلّ شان گردد.

محورهای چهارگانه بحث عبارتند از:

۱- مشروعیّت تأدیب کودکان و نوجوانان.

۲- مقدار و چگونگی تأدیب.

۳- مجری تأدیب کودکان و نوجوانان.

۴- چه کسی ضامن نقص عضو یا جراحات عارض شده در تأدیب کودک است؟

مشروعیت تأدیب کودکان و نوجوانان به لحاظ فقهی

پرسش: آیا اصولاً تأدیب کودک و نوجوان در فقه شیعه مشروع است؟ کلمات فقها در این باره چیست؟

اصل مشروعیّت تأدیب نزد فقهای ما به قدری روشن بوده که نیازی به بحث از آن نمی دیدند. برخی از کلمات فقها در این زمینه از این قرار است: امام خمینی(ره) می فرماید: «ظاهر آن است که مقدار تأدیب بستگی به نظر تأدیب کننده دارد. گاه مصلحت اقتضا می کند که کمتر از ده ضربه تازیانه زده شود، و گاه مقتضای مصلحت مقدار بیشتری است. ولی به هر حال تجاوز از آنچه مصلحت اقتضا می کند جایز نیست».

ابن قدامه از فقهای عامّه می گوید: «معلّم حق دارد شاگردانش را به منظور تأدیب بزند».

ادله مشروعیت تأدیب کودکان

پرسش: ادله مشروعیت تأدیب کودکان در اسلام چیست؟

مجازات های بدنی کودکان و نوجوانان فی الجمله مشروع است. البتّه به عنوان آخرین راه حلّ، یعنی در مواردی که جایگزین مناسبتری نداشته باشد. برای مشروعیت تادیب کودکان، سه دلیل می توان ارائه کرد: ۱- اطلاقات روایات تأدیب، که آن را یکی از حقوق فرزندان بر پدران می داند؛ چرا که تأدیب گاه بدون مجازاتهای بدنی حاصل نمی شود. ۲- دلیل دوم احادیث و روایاتی است که مقدار تأدیب را بیان می کند. این دسته از روایات، دلالت بر جواز مجازات بدنی کودکان و نوجوانان در موارد ضروری دارد. ۳- سیره عقلا و متشرّعه، از دیگر ادلّه مشروعیّت تأدیب کودکان است.