اهتمام علمی امام جواد(ع) سبب استقرار و تثبیت تشیع شد
حجت الاسلام محمدباقر نائیجی در گفتگو با «مبلغ» در پاسخ به این سوال که چرا امام محمد تقی(ع) به جوادالائمه معروف هستند، گفت: جواد از جود گرفته شده یعنی بخشش و سخاوت. این جواد با صفت دیگری مثل کریم شباهت دارد اول اینکه هم جواد و هم کریم هر دو از صفت‌های الهی هستند و در عین حال هر دو به معنای بخشیدن و عطا کردن هستند اما چه فرقی با هم دارند؟ بعضی ها کریم و جواد را با هم یک معنا در نظر گرفته اند و برخی هم تفاوت قائل شده اند و می گویند کریم کسی است که در صورت درخواست می بخشد و عطا کند ولی جواد کسی است که بدون درخواست هم اعطا می کند و می بخشد یعنی شخصی که بدون اینکه از او بخواهند و درخواست کنند به دیگران کمک می کند و می بخشد و به این شخص جواد می گویند. از این رو شاید با این تعبیر صفت جواد کمی بالاتر از صف کریم قرار بگیرد.
وی افزود: به هر حال خداوند متعال به هر دو صفت جواد و کریم موصوف شده است. مرحوم صدوق در کتاب شریف توحید از امام کاظم علیه السلام روایت می کند که شخصی از حضرت پرسید جواد یعنی چه؟ امام کاظم فرمودند اگر منظورتان از جواد در این جهان امکان باشد یعنی در این جهانی که ما زندگی می کنیم و مثلا می پرسید انسان جواد چیست؟ معنای جواد درباره انسان و در جایی که درباره خدا می خواهید بپرسید با هم فرق می کند. بنا بر این اگر صفت جواد را برای انسان به کار ببرید یعنی کسی که حقوق واجب را عطا می کند و به چنین شخصی می گویند جواد اما اگر صفت جواد درباره خداوند متعال باشد در این صورت جواد بودن فعل خدا است یعنی اگر خدا ببخشد و یا ندهد صفت جود همچنان بر خدا وصف می شود زیرا آنجا که نمی دهد، مصلحت و حکمت است و آزمونی بر بندگان خدا است.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه مراد از صفت جود صرفا بخشش مادی نیست، گفت: ممکن است شما به افرادی طعامی بدهید یا یک مالی را به کسی می بخشید و انفاق می کنید که هر دو کار بسیار ارزشمندی هستند اما یک وقتی است که بخشش از نوع بخشش معنوی است یعنی سفره ای پهن می شود برای فکر و اندیشه یعنی فکرها و جان ها را سیراب می کند و این بسیار بالاتر از بخشش‌های مالی است.
این کارشناس دینی ادامه داد: در روایتی امام رضا علیه السلام فرزندشان امام جواد را به انفاق و جود دعوت می کنند. در روایت آمده است؛ به من خبر رسیده که غلامان و خادمان بیت هرگاه سوار بر مرکب می شوی تا از خانه بیرون بروی تو را از درب کوچک خانه بیرون می برند، این عمل ریشه در بخل آنان دارد تا از جانب تو به احدی خیر نرسد. از تو می خواهم به حقی که به عنوان پدر و امام بر تو دارم، رفت و آمدت جز از درب بزرگ خانه نباشد، وقتی سوار می شوی درهم و دینار همراهت باشد، احدی به تو عرض حاجت نکند جز اینکه به او عطا کنی. اگر عموهایت از تو درخواست کردند به آنان ببخشی کمتر از پنجاه دینار مده، اگر خواستی بیشتر بپردازی اختیارش با توست، و اگر عمه هایت از تو درخواست نمودند کمتر از بیست و پنج دینار نپرداز، بیشتر خواستی بپردازی حق با توست، من می خواهم خداوند به تو مقام و مرتبت دهد. انفاق کن و وحشت از تنگدستی و نداری نداشته باش که عنایت کننده ی به تو صاحب عرش است.
وی با بیان اینکه امام پدر معنوی همه انسان ها است، افزود: در این روایت امام رضا(ع) توصیه به انفاق و جود می کند اما بخشش بالاتر، بخشش معنوی است لذا هم سفره مالی و مادی حضرت جواد(ع) و هم سفره معنوی حضرت برای شیعیان پهن بود و از هر فرصتی برای رشد فکری و معرفتی مردم بهره می بردند.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه بخشش معنوی و نجات دادن کسانی که در معرض گمراهی و انحراف فکری قرار دارند، ارزش افزون تری دارد، تصریح کرد: امام جواد(علیه السلام) ارزش شگفت آوری را برای خدمت به ایتام آل محمد یادآور می شود و می فرماید: «اِنَّ مَنْ تَکَفَّلَ بِأَیْتامِ آلِ مُحَمَّدٍ الْمُنْقَطِعینَ عَنْ اِمامِهِمْ، الَمُتَحَیِّرینَ فی جَهْلِهِمْ، اَلأَسْراءِ فی اَیْدی شَیاطینِهِمْ وَ فی اَیْدِی النَّواصِبِ مِنْ اَعْدائِنا فَاسْتَنْقَذَهُمْ مِنْهُمْ وَأَخْرَجَهُمْ مِنْ حَیْرَتِهِمْ وَقَهْرِ الشَّیاطینَ بِرَدِّ وَساوِسِهِمْ وَقَهْرِ النّاصِبینَ بِحُجَجِ رَبِّهِمْ وَدَلیلِ اَئِمَّتِهِمْ، لَیُفَضَّلُونَ عِنْدَ اللّه ِ تَعالی عَلَی الْعابِدِ بِاَفْضَلِ الْمَواقِعِ بِاَکْثَرَ مِنْ فَضْلِ السَّماءِ عَلَی الاْرْضِ وَالْعَرْشِ وَالْکُرْسِیِّ وَالْحُجُبِ [عَلَی السَّماءِ] وَفَضْلُهُمْ عَلی هذا الْعابِدِ کَفَضْلِ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ عَلی اَخْفی کَوْکَبٍ فِی السَّماءِ؛ همانا کسانی که یتیمان آل محمد را سرپرستی کنند که از امامشان جدا شده اند، و در جهل خود سرگردان اند و در دست شیاطین شان و ناصبیهایی که دشمن ما هستند، اسیرند، پس از دست آنان نجاتشان دهند و از سرگردانی و قهر شیطانها با بازگرداندن وسوسه هایشان و از قهر ناصبیها با آوردن حجتهای خدایشان و دلیلهای ائمه خویش خارج سازند، نزد خداوند بر عابد به بهترین موقعها برتری داده می شوند؛ بیشتر از برتری آسمان بر زمین و عرش و کرسی. و برتری آنها بر این عابد، مانند برتری ماه شب چهارده بر کوچکترین ستاره در آسمان است.»
حجت الاسلام نائیجی در پایان با بیان اینکه اهتمام علمی امام جواد(ع) سبب استقرار و تثبیت تشیع شد، گفت: امام جواد(ع) توانستند با مناظرات علمی از کیان دین حفاظت کنند و هدایت معنوی مردم را پیش ببرند. در واقع مأمون با برگزاری مناظرات علمی می خواست هم وجهه ای از خود به عنوان دوستدار علم و دانش نشان دهد و هم بتواند ترفندی را که برای پدر ایشان – حضرت امام رضا(ع)- کارساز واقع نشده بود، در مورد فرزندشان امام جواد(ع) به کار گیرد. شگفت آن که امام جواد(ع)، با وجود کودکی و سن کم، در مواجهه با این توطئه ها با پاسخ های دقیق و سنجیده، گذشته از این که حقانیت خود را به عنوان امام شیعیان به اثبات رساند، نشان داد که خردسالی مانعی برای برخورداری از این منصب خدایی نمی تواند باشد. امری که در نهایت منتهی به آماده سازی افکار عمومی برای پذیرش امر امامت و ولایت امام زمان(عج) شد.