ملاصدرا دولت نامشروع را عامل فساد در جامعه می‌داند
مبلغ/ عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: ملاصدرا میگوید که دولت باید مورد پذیرش عموم مردم قرار بگیرد وگرنه جامعه فاسد و نظام مدنی مختل می‌شود.
به گزارش «مبلغ» به نقل از ایکنا، نشست علمی «حکمت مدنی متعالیه» از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با ارائه علیرضا صدرا، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، برگزار شد.
علیرضا صدرا در این نشست بیان کرد: در ابتدا به وضعیت عملکرد دولت‌ها در ایران می‌پردازم. دولت‌ها به تعبیر مقام معظم رهبری متأسفانه زیگزاگی عمل می‌کنند، یعنی بخشی از عمر خود را صرف تخریب دولت‌های قبلی می‌کنند، در حالی که در عرصه عمل باید پلکانی اقدام کنند و رو به توسعه و پیشرفت باشند. اگر این نگاه شکل بگیرد، باعث رونق کشور خواهد شد. بنابراین علت‌العلل این وضعیت نقش دولت است. لذا اگر این نقش را به خوبی بازخوانی کنیم، خواهیم توانست بخش زیادی از مشکلات را برطرف کنیم.
دولت؛ کارگزار کارآمدی در حکمت متعالیه
وی ادامه داد: بحث ما در زمینه حکمت مدنی متعالیه نیز از منظر کارآمدی دولت است. حکمت مدنی متعالیه موجب کارآمدی می‌شود، اما دولت کارگزارِ کارآمدی است. از سوی دیگر در پدیده‌شناسی در حکمت متعالیه به چیستی و چگونگی ایجاد دولت نیز توجه شده است. بزرگترین موضوعی که ملاصدرا در زمینه دولت به آن توجه کرده مراتب سه‌گانه است و گفته اگر بخواهیم به دولت توجه کنیم، باید به خاستگاه، کارکردها و ساختارهای آن بپردازیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران یادآور شد: همچنین منظور از دولت و هیئت حاکمه یعنی همه قوای حاکمیتی که در همه نظامات سیاسی وجود دارند. ملاصدرا میگوید که انسان ذاتاً مدنی است، یعنی حیات وی منظم نمی‌‌شود مگر به تعاون و تمدن و اجتماع.
انقلاب اسلامی ایران در نگاه میشل فوکو
وی تأکید کرد: همچنین خداوند انسان را و انسان جامعه را و نیز جامعه دولت را به عنوان بزرگترین اختراع بشری خلق کرد و همه جوامع، نظام سیاسی و دولت دارند. بنابراین چنین نهادهایی صناعی هستند، یعنی تولید شده‌اند و چون انسان‌ها آن را ساخته‌اند دولت‌ها در ملل گوناگون تفاوت‌هایی دارند. بشر توانسته با این اختراع، از بدویت وارد مدنیت شود و دولت مقومِ تمدن است. به قول ملاصدرا، دولت باید رو به تعالی باشد. میشل فوکو، فیلسوف فرانسوی، در کتاب «ایرانی‌ها چه رؤیایی در سر دارند؟» میگوید که اختراع دولت کار ایرانی‌ها بود که بعداً نسخه آن را به مسلمانان سپرده‌اند و این بزرگترین نهادی است که بشر را از بدویت به مدنیت سوق داد و اگر دولت فرو بپاشد، تمدن هم فرو می‌پاشد. فارابی هم درباره اهمیت دولت میگوید که دولت در حکم قلب و نیروی محرک جامعه است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: فوکو میگوید مردم ایران با انقلاب اسلامی به دنبال جست‌وجوی معنویت سیاسی هستند و انقلاب کاری کرد که زندگی سیاسی همانند همیشه بر سر راه معنویت نباشد و دولت این انقلاب نیز صرفاً فیزیکی و مادی نیست، بلکه ابعاد متعالی و معنوی نیز در آن مفروض است. انقلاب اسلامی فوکو را تحت تأثیر قرار داد، چون کوششی برای پاسخگویی به برخی از مسائل امروزی جهان در چارچوب رویکردهای دینی است. وی سپس در کتاب «ایران روح یک جهان بی‌روح» مطرح می‌کند که ایران از نظر ابزاری و جسمانی رشد کرده است و می‌تواند پیام‌آوری برای جهان باشد.
جامعه چگونه فاسد می‌شود؟
وی تصریح کرد: ملاصدرا میگوید که جماعات مدنی، جامعه مدنی را شکل می‌دهند. بنابراین دولت باید مورد پذیرش عموم مردم جامعه قرار بگیرد وگرنه جامعه فاسد و نظام مدنی مختل می‌شود. در نتیجه ما به دولت و ریاست نیاز داریم، اما ریاست به عنوان عضو جامعه مدنی و قوانین آن در راستای صلاح عمومی مطرح است و دو کارکرد دولت شامل قانونگذاری و سیاستمداری است، یعنی دولت این قانون را در جامعه اجرا می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: وی در رهیافت دولت حداقلی هم معتقد است که دولت در ردیف نهادهایی همانند اقتصاد نیست، بلکه نقش فرانهادی و فرابخشی دارد. لذا می‌توانیم آن را فرانهاد بنامیم. نکته دیگر اینکه فرانهادِ دولت از منظر ملاصدرا موجب پیشرفت و نظم کشور است و وظیفه دارد که کشور را از وضعیت موجودِ حال به وضعیتی مطلوب در آینده برساند. ملاصدرا در زمینه وظایف دولت به جای اصلاح از استصلاح خلق سخن گفته است، یعنی دولت باید بتواند زمینه‌ها را فراهم و موانع را در از سر راه جامعه بردارد تا جامعه به وضعیت مطلوبی برسد و این امر نیز با دو اقدام یعنی تحقق عدالت و آزادی محقق می‌شود؛ چراکه این دو باعث توانمندی مردم می‌شوند. بنابراین دولت نقشی راهبردی دارد و این نقش بسیار حائز اهمیت است.