دلیل استقبال سرد مسیحیان و یهودیان از گفت‌وگوهای الهیاتی

به گزارش «مبلغ» به نقل از ایکنا، همزمان با سالگرد شهادت مفتح، کنفرانس بین‌المللی «الهیات جهانی و رسالت‌های عصری ما» در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای نشست سیدمحمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران در سخنانی گفت: آنچه مسلم است این است که دنیا به شدت نیازمند معنویت است و این موضوع، رسالت کسانی که در حوزه مباحث دین کار می‌کنند را نشان می‌دهد و آنها مسئولیت سنگینی بر عهده دارند چون در جهان امروز هجمه‌های سنگینی نسبت به مسائل معنوی و ارزش‌های زندگی بشر انجام می‌شود و از طرف دیگر، تفرقه و اختلافاتی که بین علمای الهیات و ادیان شاهد هستیم به این امر دامن زده و ما نتوانستیم آنطور که شایسته ادیان الهی است آموزه‌های ادیان را در جامعه پیاده کنیم.

وی افزود: درباره اینکه آیا الهیات جهانی امکان‌پذیر هست یا نه، در دنیا موافقان و مخالفان بسیاری دارد که در این خصوص بحث و استدلال کردند اگر بخواهیم الهیات جهانی داشته باشیم باید به تکثرگرایی دینی روی بیاوریم در حالی که آموزه‌های قرآن این نکته را به ما گوشزد می‌کند که ادیان الهی نقاط مشترک زیادی دارند و لزومی ندارد به تکثرگرایی روی بیاوریم بلکه می‌توانیم بر نقاط مشترک تاکید کنیم که از جمله آنها معنویت، کرامت انسانی، نگاه قدسی به عالم مادی و … است. متاسفانه هم به خاطر کم‌کاری علما و اندیشمندان در حوزه الهیات و هم به خاطر تفرقه‌افکنی‌هایی که صورت می‌گیرد، نتوانستیم به خوبی از این ظرفیت استفاده کنیم. امیدواریم این همایش فضایی برای همفکری ایجاد کند.

وی در پایان گفت: آموزه‌های دین مبین اسلام به ویژه تشیع بر این مبنا استوار است که در آخرالزمان که شاهد ظهور حضرت مهدی(عج) هستیم و باید بتوانیم الهیات جهانی را با تعبیر و تفسیر که از اسلام ناب صورت می‌گیرد ارائه کنیم و عدالت در جهان محقق شود. در شرایط غیبت، مکانیزمی که برای اشاعه ارزش‌های الهی و دینی مطرح است این است که بتوانیم از ظرفیت‌های موجود ادیان بهره‌مند شویم و این در سایه همفکری و گفت‌وگو امکان‌پذیر است.

معنویت، پارادایم آینده جهان

در این نشست محمود واعظی، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران اظهار کرد: الهیات جهانی الهیات مهدوی است که قرآن و معارف حقه بر آن اصرار دارند. ادبیات اسلام ادبیات جهانی است و الهیات اسلام الهیات مبناست. الهیات اسلام الهیاتی است که دعوت می‌کند: «يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّه». ما باید بر اساس خدامحوری، الهیاتی جهانی ایجاد کنیم.

وی افزود: بزرگترین اندیشمندان جهان که امروز دارند آینده‌نگری می‌کنند و از موج چهارم سخن می‌گویند اعتقادشان این است که معنویت و فرهنگ پارادایم آینده جهان است. این معنویت وجه مشترک همه ادیان است و همه ادیان مادی‌گریز و معنامحور هستند. نکته دیگر عقلانیت و بر محور عقل سخن گفتن است. عقلانیت رفتار انسانی همه‌پسند را رقم می‌زند. این وجه مشترک همه ادیان است که می‌تواند الهیات جهانی را تشکیل دهد. مسله بعد کرامت انسانی است. این کرامت اصلی برای بشر امروز است که باید آن را پاسداشت. اولین پیامی که از خون به ناحق ریخته شده مفتح می‌شنوم این است که این الهیات برای ام‌القرای جهان اسلام است و باید بتواند در گوشه‌گوشه جهان ارتباط و تعامل داشته باشد.

عدم استقبال مسیحیان و یهودیان از گفت‌وگوهای الهیاتی

در ادامه نشست حجت‌الاسلام محمدهادی مفتح، رئیس مرکز اسلامی هامبورگ سخن گفت و اظهار کرد: عنوان بحث الهیات جهانی و رسالت‌های عصر ما قرارداده شده که بسیار ارزشمند است و ناظر به این است که ببینیم ما در این زمینه چه اقدامی می‌توانیم بکنیم؟ ما باید مباحث نظری الهیاتی را از مباحث عملی تفکیک کنیم. در ذهن خودمان بر اساس تراثی که داریم می‌گوییم باید اینچنین با یهودیان و مسیحیان وارد مناظره شد ولی شاید این اندیشه با آنچه در واقع تحقق پیدا می‌کند انطباق نداشته باشد. آنچه ما در واقع با آن مواجه هستیم این است که خیلی از این گفت‌وگوها استقبال نمی‌شود، یعنی نه یهودیان از گفت‌وگوهای الهیاتی استقبال می‌کنند، نه مسیحیان چون می‌گویند الآن جهان سکولار است و آن چیزی که مردم دنبالش هستند جنبه‌هایی است که به زندگی مردم مربوط است و الآن مردم دنبال مباحث اعتقادی و الهیاتی نیستند و برایشان اهمیت ندارد. این پاسخ یهودیان و مسیحیان است لذا وارد مباحث الهیات نمی‌شوند. بنده یکبار با یک استاد یهودی صحبت می‌کردم می‌گفت الآن یهود و مسیحیت از دوران‌های مختلفی گذشتند و به سکولاریسم رسیدند و مسلمان‌ها عقب هستند.

وی افزود: به هر حال چنین عدم استقبالی میان یهودیان و مسیحیان پروتستان وجود دارد، ولی کاتولیک‌ها به گفت‌وگوهای الهیاتی علاقه‌مندند. در عصر ما باید به دنبال راهی برای ایجاد مسیر گفت‌وگو بود. پیشنهاد ما این است درباره همین مسائلی که مورد نیاز مردم است گفت‌وگو کنیم و همین مسائل روز زندگی مردم را از دید اسلام و سایر ادیان بررسی کنیم. البته به واسطه کرونا این مسئله با کندی مواجه شد ولی باید دنبال راه‌هایی گشت که آنها را پای گفت‌وگوهای الهیاتی نشاند.

مفتح در پایان گفت: با منطقی که قرآن و دین اسلام دارد و روش گفت‌وگویی که در قرآن تبیین شده است اگر باب گفت‌وگو باز شود ما ضرر نخواهیم کرد و دستاوردهایی خواهیم داشت؛ ولی نکته مهمی که باید در نظر گرفت این است؛ در این گفت‌وگوها دنبال چه هستیم؟ آیا دنبال این هستیم آنها را مسلمان کنیم یا به نقاط مشترکی برسیم؟ باید این موضوع تعریف شود.

قرآن کتاب همه انسان‌هاست

در ادامه نشست حجت‌الاسلام عبدالکریم بی‌آزار شیرازی گفت: قرآن کتابی برای همه انسان‌ها است و از ابتدا آمده تمام ادیان آسمانی را به هم نزدیک کند. باید بدانیم پیامبر اسلام دو معجزه بزرگ همراه با تحدی داشتند. یکی قرآن است که به جهانیان تحدی می‌کند اگر می‌توانند مثلش را بیاورند. معجزه دیگر ایجاد وحدت و الفت میان امت و مردم است که خداوند تحدی می‌کند، می‌فرماید: «لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ»، یعنی اگر تمام ثروت کره زمین را خرج می‌کردید که بتوانید چنین الفتی ایجاد کنید نمی‌توانستید ولی خداوند این الفت را میان قلب‌ها برقرار کرده است.

وی افزود: متاسفانه در طول تاریخ در کنار انسان‌های خوب افرادی هستند که روحیه شیطانی دارند، روحیه رحمانی ندارند و به تعبیر قرآن نسبت به آنچه دارند شادمان هستند و همواره درصدد هستند با نفی دیگران خودشان را اثبات کنند و این است که جنگ میان ادیان و مذاهب پدید می‌آید. این ربطی به دین آسمانی ندارد و مربوط به ادیان زمینی است. البته نباید انتظار داشته باشیم همه مردم با هم متحد باشند. اگر این اختلافات وسیله شود تا انسان‌ها با هم گفت‌وگو کنند بابی برای ترقی و تعالی آنها می‌شود. پیامبر اسلام(ص) از ابتدا که آمدند قانون اساسی که در مدینه تنظیم کردند عنوانش امت واحده بود. در این امت واحده، اهل کتاب هم بودند. ما می‌بینیم چگونه پیامبر(ص) تلاش کردند ادیان مختلف را با همدیگر الفت بدهند. طبیعی است سلاطین و سیاستمداران و افراد جاهل و متعصب همواره درصدد تفرقه هستند ولی قرآن کریم با اینها مبارزه می‌کند.

وی در پایان گفت: قرآن کریم به ما می‌آموزد چگونه وحدت و تالیف قلوب را حفظ کنیم. اولا قرآن مسئله وحدت را با توحید پیوند زده است. ظاهر توحید این است که خدا یکی است ولی معنای اصلی آن این است که خداوند پرورش‌دهنده تمام جهانیان است یعنی اگر همه مردم بفهمند تحت تربیت الهی قرار دارند احساس برابری و برادری خواهند کرد. همچنین وحدت را به مسئله رسالت پیوند داده است: «شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ»، یعنی شریعتی که ما برای شما قرار دادیم همان شریعتی است که خداوند به حضرت نوح و سایر انبیا وصیت کرده است و مشتمل بر دو کلمه است: یکی اینکه دین را به پا دارید دوم اینکه در آن تفرقه ایجاد کنید؛ ولی متاسفانه خیلی‌ها دنبال تفرقه هستند و سودجویان از آن سوء استفاده می‌کنند.