حضور ماندگار در مناطق هدف؛ راز موفقیت جریانات تبشیری مسیحی

به گزارش «مبلغ» به نقل از ایکنا، احمدرضا مفتاح، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، در نشست «جایگاه و تبلیغ روش‌های تبلیغ در ادیان» با موضوع «جایگاه و روش‌های تبلیغ در مسیحیت» سخنرانی کرد.

در ادامه سخنان وی را بخوانید:

هیچ دینی به اندازه مسیحیت، تبلیغ یا تبشیر را جدی نگرفته است. برخلاف برخی از ادیان همانند یهودیت که ادعایی که در مورد قومیت و نژاد خود دارند و خود را قوم برتر می‌دانند لذا تبلیغ، جایگاهی در میان آنها ندارد. در ادیان هندی نیز نوعی نگاه پلورالیستی همراه با تسامح را شاهد هستیم اما در مسیحیت، به مسئله تبلیغ به عنوان یک رسالت دینی نگاه می‌شود. وقتی از اصطلاح کلی تبلیغ استفاده می‌کنیم در دو ساحت می‌توانیم این بحث را دنبال کنیم که گاهی صحبت از تبلیغ در درون جامعه مسیحی و گاهی در خارج از جامعه مسیحی است.

مراد از تبلیغ در مسیحیت چیست؟

ما در جامعه اسلامی نیز از واژه تبلیغ استفاده می‌کنیم که بیشتر تبیین و تعلیم و گاهی دفاع از آموزه‌های دینی مد نظر است اما در دین مسیحیت، بخشی از مباحث تبلیغی مربوط به تبلیغ در درون جامعه و بخشی نیز که ما بیشتر با آن سر و کار داریم تبلیغات مسیحیت در خارج است که برای آن از کلمه تبشیر استفاده می‌شود و کلیدواژه عربی آن تنصیر یا نصرانی کردن است. البته ما با هر دو ساحت تبلیغ در درون مسیحیت کار داریم که به آن می‌‌پردازیم چراکه کلیسا تبلیغ به هر دو معنا را وظیفه خود می‌داند و طبیعتاً روحانیت کلیسا باید این وظیفه را انجام دهد و در این راستا باید تشکیلاتی وجود داشته باشد که مهمترین آنها نهادِ تربیت کشیش است و معمولاً دوره هفت تا هشت ساله آموزش می‌بینند که تا به مرحله کشیشی برسند.

جالب است که مسئولیت اداره دانشگاه‌های پاپی بر عهده برخی از جوامع خاص است که عمدتاً جوامع رهبانی هستند و کشیش‌ها عهده‌دار اداره آن هستند. نکته جالبی که در مورد سازمان کشیشی وجود دارد این است؛ افرادی که به کسوت کشیشی در می‌آیند از همان ابتدا زیر نظر یک اسقف خاص هستند و یک رابطه مریدی و مرادی بین آنها به وجود می‌آید که البته این رابطه در کلیساهای نهادینه شده و سنتی همانند کلیسای کاتولیک به میزان بیشتری وجود دارد. از سوی دیگر کسانی‌که به عنوان دانشجوی کشیش پذیرفته می‌شوند از سوی جوامع خاص خودشان یا به صورت متمرکز از سوی واتیکان حمایت هم می‌شوند تا زندگی آنها تأمین شود و دیگر دغدغه معاش نداشته باشند.

آشنایی کشیش‌ها با زبان‌های مختلف

نکته دیگری که باید اشاره کرد آشنایی این افراد با زبان‌های متعدد است و خود بنده با نمونه‌های زیادی برخورد داشتم که با چند زبان بین‌المللی آشنایی دارند و حتی کشیشانی را دیدم که زبان محلی یک منطقه دور افتاده همانند منطقه‌ای در آفریقا را یاد گرفته‌اند و حدود بیست تا بیست و پنج سال در همان جا ماندگار شده‌اند و شاید یکی از دلایل موفقیت این جریانات تبلیغی، همین حضور ماندگار آنهاست.

مسئله دیگر بخصوص در فضای تبلیغ در درون جامعه مسیحی این است که در طول قرون گذشته مبدأ بسیاری از آنچه امروز با عنوان مدرسه‌ها، کالج‌ها یا دانشگاه‌ها شکل گرفته در درون مسیحیت بوده است. از قدیم یکی از وظایفی که کلیسا برای خودش ترسیم کرده آموزش و پرورش بوده که لزوماً تربیت دینی مد نظر نبوده است. مهم‌ترین نقش یک کشیش به عنوان مبلغ، وظیفه‌ای است که برای اجرای شعائر دارد. همچنین وظیفه دیگر اجرای موعظه است چراکه در رأس همه شعائر، عشای ربانی است و برای پروتستان‌ها جنبه موعظه نسبت به کاتولیک‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در ادامه به بحث تبشیر می‌پردازیم که قسمتی از فعالیت تبلیغی کلیسا است که به خارج از جهان مسیحیت می‌پردازد. اگر بخواهم دورنمایی از وضعیت تبشیر در تاریخ داشته باشم باید به کتاب دیوید بوش اشاره کنم که به پارادایم‌های تبشیر اشاره کرده و می‌گوید می‌توان به دوره‌های مختلف همانند پارادایم تبشیر در مسیحیت اولیه، پارادایم تبشیر در شرق امپراتوری، پارادایم تبشیر مسیحیت رومی در قرون وسطی، پارادایم تبشیر در دوران نهضت اصلاح دینی، پارادایم تبشیر در دوره مدرن و پارادایم تبشیر در دوره پست مدرن پرداخت.

پارادایم‌های مسیحیت تبشیری

ریشه تبشیر دوره اولیه به همان تعالیم حضرت عیسی(ع) برمی‌گردد که در کتاب مقدس مسیحیان بیان شده و گفته شده است امت‌ها را به دین مسیحیت دعوت کنید. در این دوران، تبشیر در درون قوم بنی اسرائیل است و شاهدش هم این است که حضرت عیسی(ع) علاوه بر حواریون دوازده گانه، دوازده رسول را برای تبلیغ به درون یهودیان می‌فرستد. بعد از زمان حضرت عیسی(ع) تبشیر در درون جامعه یونانی و رومی شروع می‌شود.

پارادایم دوم تبشیر در شرق امپراتوری است که از قرن چهارم به بعد شروع می‌شود که مقر امپراتوری از روم به قسطنطنیه منتقل می‌شود و مردم به تبع امپراطور که مسیحی می‌شود فوج فوج به سمت دین مسیحیت گرایش پیدا می‌کنند. در پارادایم سوم نقطه اوج مسیحیت در جهان غرب رخ می‌‌دهد که تبشیر مسیحیت رومی در قرون وسطی است و با توجه به قدرتی که کلیسا پیدا می‌کند داد و ستدی میان امپراتور و کلیسا و راهبان رخ می‌دهد لذا قسمت عمده فعالیت تبشیری در دوران قرون وسطی توسط راهبان انجام می‌شود.

در مورد پارادایم نهضت اصلاح دینی باید گفت که یکی دو قرن طول می‌کشد تا کلیساهای پروتستانی وارد گود تبشیر شوند چراکه نهضت اصلاح، یکی دو قرن طول می‌کشد. سپس وارد پارادایم تبشیر در دوران مدرنیته می‌شویم که پروتستان‌ها به شکل پرقدرتی وارد فضای تبشیری می‌شوند و در قرون نوزدهم و بیستم فعالیت‌های تبشیری آنها بسیار قوی‌تر از فعالیت‌های کاتولیکی است چراکه جدیت بیشتری در میان آنها وجود دارد و تبلیغات آنها فعالیت‌های خدماتی، درمان و آموزشی را نیز شامل می‌شود.

مقاومت اسلام در مقابل مسیحیت تبشیری

در دوره پست مدرن که منظور دوران معاصر یعنی از نیمه دوم قرن نوزدهم به این سو است سبک و سیاق فعالیت‌های تبشیری متفاوت می‌شود و به نظر می‌‌رسد در دوران معاصر آنها به این نتیجه رسیده‌اند که باید به شکل جدی‌تر تبشیر را پیگیری کنند که منجر به جریانی به نام میسیولوژی می‌شود. یعنی شناخت تبشیر یا علم تبشیر شکل می‌گیرد. لذا علمی به نام علم تبشیر درست می‌شود و بر اساس آن دپارتمان‌هایی را راه‌اندازی و رشته‌های دانشگاهی ایجاد می‌کنند، بورسیه تحصیلی ارائه داده و کتاب‌ها و مجلات زیادی در حوزه علم میسیولوژی نشر می‌دهند. آنها تاریخ تبشیر را بررسی و نقاط ضعف و قوت را مشخص می‌کنند. اساساً این علم برای بررسی نقاط ضعف ایجاد شد تا مشخص شود اگر در جایی موفق نبوده‌اند مشکل چیست؟

یکی از جریانات مقابل مسیحیت تبشیری، جهان اسلام است لذا جوامع اسلامی که از انسجام فرهنگی بالاتری برخوردارند در مقابل آنها مقاومت می‌کنند همانگونه که جوامع هندی نیز مقاومت کردند و به راحتی اجازه فعالیت‌های تبشیری را ندادند. آنها برای تبلیغ مسیحیت، ابتدا سراغ تاریخ رفته و در وهله دوم سراغ علوم اجتماعی می‌روند تا بدانند از چه ظرفیت‌هایی می‌توانند برای تبشیر استفاده کنند. حتی از علومی همانند مدیریت و اقتصاد استفاده می‌کنند و آنها را در خدمت تبشیر قرار می‌دهند.

نکته دیگر اینکه آنها بخش اصلی میسیولوژی را متوجه جوامع اسلامی کرده‌اند که در مقابل تبشیر مقاومت به خرج داده‌اند و اجازه نداده‌اند که فعالیت‌های تبشیری به شکل علنی انجام شود لذا به روش‌های دیگر همانند ایجاد کلیساهای خانگی روی آورده‌اند تا آن را به شکل سلولی تکثیر کنند و متأسفانه برخی از مردم در جوامع اسلامی جذب آنها شده‌اند.