نگاه تفصیلی به «وحی و معجزه» از دیدگاه مولانا

به گزارش «مبلغ» به نقل از ایرنا، کاظم بازافکن تبیین مولوی از مقولات وحی و معجزه را در کتابی با عنوان وحی و معجزه از دیدگاه مولوی به تفسیر بیان کرده است.

نویسنده در توضیح این کتاب می گوید: موضوع وحی و معجزه و دیگر بحث‌های مربوط به آن‌ از جمله موضوعاتی هستند که شاید به دلیل گستردگی معنا در قرآن کریم، برای برخی مفهوم حقیقی و ماهیت واقعی خود را پیدا نکرده‌اند. با اینکه بسیاری از عالمان دینی و متکلمان بزرگ، حقیقت وحی و معجزه را فراتر از درک عقل دانسته و به عجز و ناتوانی آن در درک این باب سخن گفته‌اند، اما برخی بر روشن شدن حقیقت آن‌ها اصرار دارند و با استفاده از هر ابزار معرفتی مانند تفکر، تعقل، تخیّل، توهّم و حس درصددند معنای آن‌ها را بیش‌ازپیش روشن نمایند و با مقایسۀ آن‌ها در مقابل پدیده‌های طبیعی، در مقام تبیین حقیقت آن‌ها برآیند؛ غافل از آنکه قیاس امور غیرطبیعی با پدیده‏ های طبیعی، قیاسی مع‌الفارق است.

مفهوم وحی، حقیقت امور وحیانی، اقسام وحی، کیفیت نزول وحی، محتوای وحی، نحوۀ درک وحی، تمایز وحی و الهام، وحی و تجربۀ دینی، وحی و شهود عرفانی، مولّد و مقلّد بودن نبی در پرتو امور وحیانی، محصول تلاش نبوی و همچنین معجزه و مسائل مربوط به آن از جمله: معنای معجزه، تفاوت معجزه و کرامت، انواع معجزه، معجزه‌های پیامبران، رابطۀ معجزه با قانون علیّت و بسیاری از مسائل دیگر، ازجمله بحث‌های موردنظر متکلّمان و حکیمان مسلمان در طول تاریخ هستند که در باب نبوّت انبیای الهی صورت گرفته‌‏اند و دامنۀ آن‌ها تا به امروز ادامه دارد. هرچند قدمت این بحث‌ها بسیار زیاد است، ولی هرگاه فترتی طولانی در پرداختن به آن‌ها ایجادشده، متأسفانه عده‌‏ای برای انحراف افکار دینی، تلاش خود را به کار گرفته و موضوع را با هدف‌های مختلف دنبال نموده و آن را به جهتی که خود می‏‌خواسته‌اند، منحرف ‏کرده‌اند. در این میان عالمان دینی و متکلمان برجسته با احساس مسئولیت در مقابل این امر، همۀ تلاش خود را به کار ‏بسته‌اند تا از هرگونه کج‌روی جلوگیری نمایند.

وی می افزاید: در این میان، ضرورت بحث و اهمیت پژوهش مزبور در این است که با نگاه کلامی ـ فلسفی از نظر مولانا مسیر حقیقی موضوع را تبیین و خلط و خبط‌های برخی از نوشته‌های معاصر رصد و در معرض دید اهل نظر قرار گیرد. بدین‌سان هدف از تألیف کتاب «وحی و معجزه از دیدگاه مولوی»، تبیین و بررسی موضوع وحی و معجزه در اندیشۀ مولانا جلال‌الدین رومی است که به تحقیق می‌توان گفت دیدگاه او چراغ راه همۀ ‌کسانی است که طالب وصول به حقیقت و متعلّم در سبیل سعادت و هدایت‌اند.

وحی و معجزه از دیدگاه مولوی نگاهی است تحلیلی ـ توصیفی به اساسی‌ترین بحث‌های مربوط به وحی و معجزه از دیدگاه مولانا که در ۶ فصل مورد بررسی قرارگرفته‌است؛ فصل اوّل وحی و انواع آن، شامل وحی تشریعی، وحی غیر تشریعی (وحی دل‌ها) و وحی به جمادها و حیوانات است. فصل دوم با عنوان قرآن کلام خدا که شامل دو بخش است: الف) شخصیت ویژۀ پیامبر و ب) کتاب آسمانی (قرآن).

فصل سوم با عنوان فرشتۀ وحی در مورد شخصیت جبرئیل و هم در مورد رابطۀ جبرئیل و پیامبر است. قرآن کلام پیامبر عنوان فصل چهارم است که از تأثیر پیامبر بر حقیقت وحی سخن می‌گوید. فصل پنجم با عنوان معجزه؛ این فصل شامل ۶ بخش است: اهداف معجزه، بزرگترین معجزه‌ها، زیربنای معجزه، منکران معجزه، تفاوت‌های سحر و معجزه، و معجزه‌های مستمر. معجزه‌های پیامبران عنوان فصل آخر و ششم است که طولانی‌ترین فصل کتاب است و نویسنده در آن به بیان معجزات حضرت محمد، حضرت موسی، حضرت عیسی، حضرت سلیمان، حضرت ابراهیم، حضرت یحیی، حضرت نوح، حضرت داوود، حضرت یوسف، حضرت یعقوب، حضرت یونس، حضرت مریم و حضرت خضر در آثار مولوی می‌پردازد.

این کتاب به آثاری چون مثنوی معنوی بر اساس نسخه قونیه، فیه ما فیه؛ تقریرات مولانا جلال‌الدین‌محمّد رومی، کلیات شمس تبریزی و مجالسِ سبعه ارجاع دارد.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

نکتۀ مورد اهتمام مولانا همین است که ما در ساده‌ترین استنتاج به‌راحتی می‌توانیم ببینیم که مورد توجه حق واقع شدن نیازمند فراهم‌سازی مقدماتی چند از جمله درخواست از خدا است؛ چنانکه در جریان به آتش انداختن ابراهیم، جبرئیل به خدا التماس کرد که خدایا به روی زمین، کسی غیر از ابراهیم تو را پرستش نمی‌کند، اینک که مشرکان درصدند او را در آتش اندازند، مانع از کار آنان شو! خدا فرمود: ای جبرئیل، سا کت باش! بنده‌ای مانند تو می‌ترسد که وقت بگذرد؟ من هروقت بخواهم، می‌توانم او را نجات بخشم، فقط چون مرا بخواند جوابش گویم:

در پناه لطف حق باید گریخت

کو هزاران لطف بر ارواح ریخت

تا پناه یابی آنگه چون پناه

آب و آتش مر تو را گردد سپاه… (ص۲۱۶).

وحی و معجزه از دیدگاه مولوی در ۲۳۹ صفحه، با شمارگان هزار نسخه توسط شرکت چاپ و نشر بین‌الملل روانۀ بازار شده‌است.