به مناسبت درگذشت هانس کونگ؛ گفت‌وگوی همایون همتی با پروفسور هانس کونگ
شانزدهم فروردین ۱۴۰۰ هانس کونگ، کشیش، دین‌شناس و نویسنده کاتولیک سوئیسی درگذشت. وی از سال ۱۹۹۵ رئیس بنیاد اخلاق جهانی (Stiftung Weltethos) بود. پس از آنکه وی آموزه عصمت پاپ را رد کرد، اجازه تدریس به عنوان یک متکلم کاتولیک را نداشت. در سال ۱۹۷۹ وی مجبور شد دانشکده کاتولیک را ترک کند، اما به عنوان استاد الهیات در دانشگاه توبینگن باقی ماند و در سال ۱۹۹۶ با عنوان استاد برجسته بازنشسته شد.
سال ۲۰۰۸ میلادی در پی دعوت پروفسور «هانس کونگ»، عالم الهیات و متفکر معروف مسیحی معاصر، دکتر همایون همتی رایزن فرهنگی ایران در شهر توبینگن و در محل «بنیاد اخلاق جهانی» (Stiftung Weltethos) با ایشان دیدار و گفتگو کرد. در این جلسه که حدود سه ساعت به طول انجامید، در فضایی دوستانه و صمیمی مباحث جدی الهیاتی، فلسفی و دین پژوهانه مطرح شد که اینک به مناسبت درگذشت هانس کونگ برای بازنشر در اختیار سایت دین‌آنلاین قرار گرفته است:
در این دیدار ابتدا دکتر همایون همتی رایزن فرهنگی کشورمان در آلمان چند نمونه از آثار و تألیفات خود را (نظیر: ۱- فیزیک، فلسفه، الهیات ۲- درآمدی بر الهیات معاصر ۳- درآمدی بر شناخت مسیحیت ۴- خدا در فلسفه دکارت و ملاصدرا ۵- شناخت دانش ادیان) به پرفسور «کونگ» اهداء کرد و به پرسش‌های ایشان در مورد مطالب این کتب پاسخ گفت. کتاب «فیزیک، فلسفه، الهیات»، که مشتمل بر یک مطالعه میان رشته‌ای درباره ارتباط علم و دین یا علم والهیات است، مورد توجه ویژه پروفسور «هانس کونگ» قرار گرفت و بعد درباره کتابی که خود پروفسور «کونگ» درباره همین موضوع نگاشته وعنوان آن «سرآغاز موجودات» (Der Anfang aller Dinge) است، گفتگو شد، که هانس کونگ بسیار درباره این کتاب و اهمیت آن تأکید کرد و بر لزوم ترجمه آن به فارسی نیز بسیار توصیه کرد که زیر نظر دکتر همتی و توسط مترجمان فاضل یا دانشجویان خود ایشان در ایران صورت بپذیرد.
دکتر همتی نظر پروفسور «کونگ» را درباره سکولاریسم و تعریف آن جویا شد و توضیح داد که: «من همواره در آثارم میان سه چیز فرق می‌گذارم، سکولاریسم، سکولاریته و سکولاریزاسیون و برآنم که سکولاریسم یک ایدئولوژی یا نوعی فلسفه است، که البته دین و تفکر دینی را نفی می‌کند و تهدیدی برای دینداری و نگرش دینی است، نه اینکه صرفاً موضعی خنثی در مورد دین داشته باشد. حداقل در آثار مؤسس اصلی سکولاریسم هولیو آک و براون چنین است ولی در کشور من بعضی متفکران می‌کوشند تا قرائت معصومانه و بی خطری از سکولاریسم ارائه دهند که تهدیدی برای دین نبوده و اصلاً کاری به رد و اثبات دین یا نفی آن ندارد. سکولاریته صرفاً توجه معقول به دنیا و استفاده از مواهب و نعمت‌های آن است و سکولاریزاسیون پروسه یا فرآیندی است، که طی آن حضور دین و مظاهر دینی در جامعه کمرنگ یا محو می‌شود و یا به حاشیه می‌رود، ولی در کشور من ایران برخی از روشنفکران میان این سه و یا بین سکولاریسم و سکولاریته فرق نمی‌گذارند و بنظر می‌رسد که در این مورد خلط و سهوی صورت می‌گیرد، نظر شما چیست»؟
«پروفسور کونگ» نظر دکتر همتی را کاملاً تأیید کرد و اظهار داشت این تفاوت‌ها وجود دارد و خود من هم به همین نوع تقسیم بندی قائلم و بعلاوه سکولاریسم را خطر و تهدیدی برای هم دینداری و هم نگرش دینی می دانم و آن را هرگز خنثی نمی‌پندارم. آن سکولاریته است که نسبت به دین خنثی و ساکت است ولی سکولاریسم کاملاً یک خطر جدی برای دین داری و اندیشه دینی است.
دکتر همتی پرسید: «پس چرا در کتابتان به نام «درباره اسلام» ظاهراً به نوعی از سکولاریسم دفاع کرده‌اید»؟
ایشان پاسخ گفت: «منظورم همان سکولاریته است و در چاپهای بعدی این نکته را برجسته‌تر نموده و بیشتر تشریخ خواهم کرد».
«پروفسور کونگ» سپس افزود: «من حتی همیشه میان پلورالیسم و پلورالیته» تفاوت قائل شده‌ام و نظرم با «جان هیک» متفاوت است. من «نظریه پلورالیسم دینی» او را نمی‌توانم بپذیرم، اما پلورالیته ادیان، به معنی «تنوع و تعدد ادیان در عالم» را، بعنوان یک «فَکت» (Fact) و واقعیت مشهود قبول دارم و معتقدم باید به همه آنها احترام گذاشت؛ در عین حال که به حقانیت دین خود نیز کاملاً ایمان دارم و از آن معقولانه دفاع می‌کنم.