گروه‌های اسلامگرا و طریقت‌های صوفیه در انتخابات ترکیه به چه کسی رای می‌دهند؟
شفقنا نوشت: گروه‌های دینی و طریقت‌های صوفی از بارزترین و قدیمی‌ترین گروه‌ها در عرصه اجتماعی ترکیه نوین به شمار می‌روند که برای فرار از فشارهای جریان‌های کمالیسم و سکولار برای مدت طولانی ناچار به زندگی در سایه شدند اما طی چند دهه اخیر به ویژه دوران حکمرانی حزب عدالت و توسعه به عنصری حاضر و قدرتمند در سپهر سیاسی و اجتماعی بدل شدند بلکه شاید بتوان گفت از مهمترین بازیگران غیر حزبی و قادر به تاثیرگذاری بر سطوح متعدد از جمله در سطح سیاسی محسوب می‌شوند.
گروه‌های دینی
با وجود صدور قانون بستن تکیه‌ها (محل تجمع صوفی‌ها) و خانگاه‌ها در سال ۱۹۲۵ میلادی، بر اساس پژوهش «الیف جوشکون»، پژوهشگر ترکیه‌ای در سال ۲۰۱۸ میلادی، بیش از ۳۰ طریقت و حدود ۴۰۰ شاخه وابسته به صوفی‌ها در ترکیه وجود دارد.
از میان این طریقت‌ها باید به نقشبندی‌ها اشاره کرد که از گروه‌های فعال در عرصه سیاسی هستند و به فعالیت‌های خود در شاخه‌های مختلف نظیر جماعت منزل، جماعت اسماعیل آقا، جماعت اسکندرپاشا و جماعت اَرَنکوی ادامه می‌دهند، از دیگر گروه‌های فعال می‌توان به نورسی‌ها، ایشیقچیلار، و سلیمانی‌ها اشاره کرد که علیرغم تاثیرپذیری از تعالیم و آموزه‌های نقشبندی، گروه‌های مجزا به شمار می روند.
علاوه بر این، باید به طریقت قادریه، رفاعیه، مولویه و سلفیه اشاره کرد. در زیر به بیان مهمترین گروه‌های دینی موجود در ترکیه که مشارکت و تاثیر گسترده‌ای در حیات سیاسی این کشور دارند، اشاره می‌کنیم:
جمعیت اسماعیل آقا (İsmailağa Cemaati)
نام جماعت برگرفته از نام مسجدی است که از سوی بزرگان جماعت احیا شد و تبدیل به مرکزی برای فعالیت های این جماعت شد. مسجد اسماعیل آقا که از سوی یکی از شیخ الاسلام‌های عثمانی تاسیس شده بود در دوران جمهوری در وضعیت مخروبه ای به سر می برد که نهایتا بر اساس آنچه که در میان اعضای جماعت مشهور است بر اساس رویایی که یکی از بزرگان جماعت می بیند اقدام به بازسازی و احیاء این مسجد گرفته می‌شود و پس از آن با تمرکزی که فعالیت‌های تبلیغی جماعت در این مکان داشت این جماعت نقشبندی خالدی با نام جماعت اسماعیل آقا شناخته می‌شود.
این جماعت اگرچه همچنان با نام مسجد نخستین خود شناخته می‌شود اما اکنون دیگر محدود به یک مسجد نیست و دهها مسجد در استانبول و سراسر ترکیه دارد و دهها حوزه علمیه و مرکز تبلیغی متعلق به این جماعت با مرکزیت استانبول در سراسر ترکیه در حال فعالیت هستند.
یکی از مهمترین ممیزات این جماعت از دیگر جماعت های طریقتی و دینی تمایز در لباس و سبک زندگی آنها است. اگرچه در برخی موارد دیگر طریقت‌ها نیز گاه از نمادهایی برای معرفی خود و یا شناسایی همدیگر استفاده می‌کنند اما هیچ کدام تا این حد بارز نیست و جماعت اسماعیل آقا یکی از استثنائاتی است که در فضای دینی ترکیه در این زمینه وجود دارد.
بر اساس آنچه مشهور است آنها حتی الامکان از حضور دخترانشان در مدارس عادی دولتی خودداری کرده و تلاش می‌کنند تا آموزش های لازم را در مدارس خود به آنها بدهند. همین وضعیت تا حد ممکن در مورد پسران نیز حاکم است.
اگرچه از این منظر جماعت اسماعیل آقا جماعتی متمایز است و خود را تافته جدابافته ای از بدنه دینی مردم عادی به شمار می آورد اما از این منظر که این جماعت یکی از مهمترین طیف‌های تبلیغی در کشور است، بخش مهمی از فهم دینی توده عامه مردم نیز متاثر از این جماعت است. یعنی در واقع چندین برابر تعداد صدها هزار نفری اعضا رسمی جماعت که ملبس به لباس خاص جماعت و مراعات کننده سبک خاص زندگی این جماعت هستند شهروندان عادی وجود دارند که پای منبر علمای این جماعت نشسته و معارف دینی خود را از این جماعت دریافت می‌کنند.
اگر مراکز استفائات و پاسخگویی به سوالات دینی و اخلاقی را که این جماعت راه اندازی کرده را نیز در نظر بگیریم می‌بینیم که این جماعت دارای طیفی میلیونی از مخاطبین در جامعه ترکیه است.
تاکنون رهبران سیاسی حاکم ترکیه یعنی اردوغان و بن علی یلدریم (رئیس پارلمان) بارها با شیوخ این گروه دیدار کرده‌اند که نشانگر میزان قدرت و تاثیرگذاری این جماعت است؛ امری که این اعتقاد و باور را تقویت می‌کند که جماعت اسماعیل آقا در انتخابات به ائتلاف حاکم رای خواهد داد.
جماعت اسکندر پاشا (İskenderpaşa Cemaati)
این جماعت که پیرو طریقت نقشبندیه است که در نوامبر سال ۱۹۵۸ میلادی به دست «محمد زاهد کوتکو» تاسیس شد که در سال ۱۹۸۰ میلادی درگذشت. نام این جماعت که «طریق الحق» ( Hakyol) هم نامیده می‌شود به مسجد اسکندر پاشا در استانبول منسوب است و دارای روابط سیاسی قوی است.
گفته می‌شود کوتکو نقش مهمی در تاسیس دو حزب نظام ملی و سلامت ملی ایفا کرد و «نجم الدین اربکان» را به ورود به سیاست تشویق کرد. اردوغان هم پس از پیروزی در انتخابات نوامبر سال ۲۰۰۲ میلادی در مسجد محمد زاهد کوتکو در نماز جمعه شرکت کرد؛ این جماعت پیش از هر انتخاباتی بر حمایت خود از حزب عدالت و توسعه تاکید می‌کند.
جماعت اَرَنکوی (Erenköy Cemaati)
این جماعت هم که پیرو طریقت نقشبندیه و صوفی مسلک است عموما از تاجران و بازرگانان محافظه‌کار تشکیل شده است. رئیس کنونی این جماعت، «عثمان نوری توپ‌تاش» نام دارد و علاوه بر وقف «عزیر محمود هدایی» این جماعت نهادهای متعددی نظیر مجله «آلتین اولوک» ( Altınoluk)، مرکز پژوهش‌های علمی ایلام ( İLAM) و رادیو ارکام ( Erkam) و انتشاراتی به همین نام دارد که اقدام به ترجمه به بیش از ۴۰ زبان می‌کند.
اعضای این جماعت طرفدار حزب عدالت و توسعه هستند.
سلیمانجی‌لر (Süleymancılar)
اعضای این جماعت خود را منتسب به شیخ‌شان یعنی «سلیمان حلمی افندی» می‌دانند که در دوره‌ای که جریان‌های دینی تحت بیشترین تنگناها بودند، وقت خود را بر تعلیم و آموزش قرآن کریم اختصاص داد.
شمار اعضای این جماعت حدود دو میلیون نفر برآورد می‌شود که در فعالیت سیاسی هم مشارکت داشته است و در دهه نود میلادی «کمال قاچار» از سوی حزب عدالت برای نمایندگی پارلمان نامزد شد و وی سه دوره در پارلمان ترکیه حضور داشت و یکی از اعضای هیات پارلمانی ترکیه در شورای اروپا بود.
با توجه به نبود رویکرد سیاسی آشکار نزد رهبران جماعت سلیمانیجی‌لر، تعیین گروه سیاسی که این جماعت در انتخابات پیش روی بدان رای خواهند داد، دشوار است اما به نظر می‌رسد حزب سعادت، عدالت و توسعه و حزب ملیگرا برای جذب آرای سلیمانجی‌لر شانس بیشتری دارند.
جماعت منزل (Menzil Cemaati)
جماعتی نقشنبدی است که بیشترین شمار طرفداران را در ترکیه دارد و به دست «محمد راشد ارول»، تاسیس شده و اکنون رهبری آن در دست «سید عبد الباقی ارول» قرار دارد، نام این جماعت از روستای منزل در استان آدی‌یامان واقع در جنوب شرق ترکیه مشتق شده است که مقر (تکیه) این جماعت در آن قرار دارد، این جماعت همچنین به نام «سمرقند» هم شناخته می‌شود زیرا دارای شبکه تلویزیونی و رادیویی و انتشاراتی به این اسم است.
ادعاهایی مبنی بر وجود روابط تنگاتنگ میان این جماعت و حزب عدالت و توسعه وجود دارد و این جماعت خلا ناشی از تصفیه کارمندان گروه گولن ( FETÖ) را در نهادهای دولتی پر کرده است،
«ترکیش ارسلان»، موسس حزب حرکت ملی و «محسن یازیجی اوغلو» پایه‌گذار حزب اتحاد بزرگ از مهمترین ثمرات سیاسی این جماعت است و تا به امروز پیروان این جماعت از نامزد حزب حرکت ملی حمایت می‌کنند.
جماعت ایشیقچیلار (Işıkçılar Cemaati)
نام این جماعت از «حسین حلمی ایشیق» شاگرد «عبدالکریم ارواسی»مولف کتاب «علم الحال الکامل-السعاده الابدیه» گرفته شده است این جماعت همچنین به اسم شرکت هلدینیگ اخلاص ( İhlas Holding) شناخته می‌شود و حضور گسترده‌ای در زمینه اقتصادی داشته است، پس از درگذشت ایشیق در سال ۲۰۰۱ میلادی، انور اوران به جانشینی وی رسید.
این طریقت از لحاظ ساختاری با دیگر طریقت‌ها متفاوت است و سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در رسانه، آموزش و تجارت داشته است و ضمن حرکت در رویکرد قومیت‌گرایی و محافظه‌کاری روابط تنگاتنگی با دستگاه حاکمه برقرار کرده است.
گروه‌های دینی و طریقت‌ها و انتخابات
در همین رابطه، «یوسف بهادر کسکین»، استاد الهیات در دانشگاه آماسیا به العربی الجدید گفت: گروه‌های دینی و طریقت‌ها در معرض فشار شدید و تخریب قرار دارند به خصوص از سوی رسانه‌ها در مسائلی نظیر کودکان (ازدواج در سنین کودکی) یا خشونت. بدون شک این اقدامات دارای بُعد سیاسی و نباید تلاش‌ها برای پایین کشیدن حزب عدالت و توسعه از قدرت از طریق روابطش با این جماعت‌ها را نادیده گرفت.
کسکین افزود: در انتخابات آتی، انتظار می رود در سایه ریشه‌های محافظه‌کارانه اردوغان و گام‌های جسورانه وی علیه قیمومیت نظامیان، حمایت غالب این جماعت‌ها همانند سال‌های گذشته همراه با اردوغان باشد. این جماعت‌ها به دلیل هویت سکولار اپوزیسیون به خصوص حزب جمهوری‌خواه خلق، توافق استانبول و گفتمان همجنسگرایی با این ائتلاف فاصله معناداری دارند.
وی در پایان گفت: بسیاری از گروه‌های دینی نزدیک به اپوزیسیون اعتقاد دارند که حصول تغییر در دستگاه حاکمه و به قدرت رسیدن فردی با رویکردهای سکولار به معنای پایان دوره آزادی و فعالیت علنی جماعت‌های دینی است لذا بسیاری از این گروه‌ها از حزب عدالت و توسعه و اردوغان حمایت خواهند کرد تا به حضور در نهادهای دولتی و فعالیت اقتصادی و روابط اجتماعی خود ادامه دهند.
انتخابات همزمان ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه در داخل این کشور در روز یکشنبه ۱۴ ماه می ۲۰۲۳(۲۴ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲) برگزار می‌شود و در صورت کشیده شدن انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم، دور دوم این رقابت سیاسی در روز یکشنبه ۲۸ ماه مِی ۲۰۲۳(۷ خردادماه ۱۴۰۲) برگزار خواهد شد.
۶۴ میلیون و ۱۱۳ هزار و ۹۴۱ نفر برای حضور در انتخابات همزمان ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه واجد شرایط رای دادن هستند که سه میلیون و ۴۱۶ هزار و ۹۸ نفر از آنها در خارج از کشور ترکیه به سر می برند.
بر اساس اصلاحیه قانون اساسی که در سال ۲۰۱۷ به تصویب رسید، رئیس جمهور بالاترین مقام اجرایی و رئیس دولت بوده و در انتخاب وزرا و همراهان دولت اختیار کامل دارد.
دوره ریاست جمهوری ترکیه پنج ساله است و منتخبان مردم در مجلس ترکیه نیز که ۶۰۰ عضو دارد، در مدت پنج سال بر کرسی می‌نشینند.