درباره روزه گرفتن در ابتدای ماه شوال / رضا عطائی
مبلغ/ بسیاری از فقها و محدثان شیعه، بیان کرده‌اند که روزه گرفتن در سه روز ابتدایی ماه شوال هیچ فضیلتی ندارد و اولی این است که ترک شود.
به گزارش «مبلغ»- رضا عطایی در یادداشتی نوشت:
در روایتی منسوب به رسول الله(ص) چنین آمده است که «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ ثم صَامَ سِتَّهً أیام مِنْ شَوَّالٍ فَکَأَنَّمَا صَامَ السنهَ» (۱) یعنی هر کسی که ماه رمضان را روزه بگیرد سپس شش روز از ماه شوال را هم روزه بگیرد چنان است که یک سال تمام روزه داشته است.
اولین منبع حدیثی شیعه که این حدیث را نقل کرده است کتاب «الغارات» است و سپس منابع حدیثی متاخر مانند «عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه»، «البلد الأمین و الدرع الحصین»، «مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل» و «بحار الأنوار» نیز آن را بیان کرده‌اند، اما این منابع، حدیث مورد نظر را یا از طریق کتاب الغارات نقل کرده‌اند و یا از طریق کتاب‌های اهل سنت آورده‌اند.
ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفى (متوفی ۲۸۳ق) در کتاب «الغارات»، نامه‌ای را از امیرالمؤمنین علیه‌السلام آورده است؛ بنابر نقل ایشان، حضرت نامه را برای محمد بن ابی بکر نوشته است.
این نامه منسوب به حضرت علی علیه‌السلام از جهت سند ضعیف است. از جهت محتوا نیز دارای اشکالات اساسی می‌باشد از جمله این که در قسمتی از آن، کیفیت وضو گرفتن برخلاف عقیده مذهب شیعه، بیان شده است.
نکته دیگر این که نویسنده کتاب در پایان نامه می‌گوید: بعد از کشته شدن محمد بن ابی بکر، این نامه به دست عمرو عاص و معاویه افتاد. معاویه از این نامه بسیار شگفت زده شد و از خواندش لذت برد، در نتیجه آن را از بین نبرد بلکه دستور داد به همگان بگویند که این نامه از نوشتههاى ابوبکر است که در نزد پسرش محمد بود و ما بر طبق آنها قضاوت مىکنیم و فتوا مىدهیم.
با توجه به این دو اشکال یعنی «وجود مطالبی مخالف عقائد شیعه و همچنین تسلط معاویه بر این نامه»، نمی‌شود اطمینان حاصل کرد که تمام متن حدیث از امیرالمومنین علیه السلام باشد. بلکه احتمالا قسمتی از نامه توسط دشمنان حضرت به این نامه اضافه شده باشد.
از سوی دیگر روایات متعدد و معتبری در کتاب های حدیثی شیعه وجود دارد که روزه گرفتن در روزهای ابتدایی ماه شوال (بعد از عید فطر) را مکروه می‌دانند و آن ایام را برای خوردن و آشامیدن معرفی کرده‌اند. (۲)
به عنوان مثال حَرِیزٍ به نقل از ائمه علیهم‌السلام روایت می‌کند که فرمودند: «هنگامی که ماه رمضان را (در پایان آن) افطار نمودی، پس بعد از روز عید فطر روزه تطوع (مستحبی) نگیر مگر بعد از اینکه سه روز (از ماه شوال) بگذرد». (۳)
بسیاری از فقها و محدثان شیعه نیز با تمسک به این روایات، بیان کرده‌اند که روزه گرفتن در سه روز ابتدایی ماه شوال هیچ فضیلتی ندارد و اولی این است که ترک شود.
مثلا مرحوم کاشف‌الغطاء در این رابطه می‌نویسد: «صوم ستّه أیّام بعد عید الفطر وترکه أولى» (۴)
ملاصالح مازندرانی نیز روایات استحباب شش روز، روزه اول ماه شوال را به دلیل این که از طریق اهل سنت وارد شده اند و علاوه بر آن روایات معتبر بر مخالفت آن وجود دارد، مردود می‌داند. (۵)
مجلسی اول نیز استحباب روزه در شش روز اول شوال را مشهور بین اهل سنت می‌داند و روزه گرفتن بعد از دو یا سه روز بعد از عید فطر را افضل می‌داند. (۶)
شیخ حر عاملی نیز اعتقاد به کراهت را در «بَابُ کَرَاهَهِ صَوْمِ ثَلَاثَهِ أَیَّامٍ بَعْدَ عِیدِ الْفِطْر» نقل می‌کند. (۷)
بنابراین روزه گرفتن در شش روز ابتدایی ماه شوال (بعد از عید فطر) بر اساس دیدگاه اهل سنت است و بر اساس دیدگاه احادیث شیعه، روزه گرفتن در سه روز ابتدایی ماه شوال (بعد از عید فطر) مکروه است.
پی نوشت:
۱. الغارات، ج ۱، ص ۲۵۰.
۲. الکافی، ج۴، ص۱۴۸.
۳. تهذیب الأحکام، ج۴، ص ۲۹۸.
۴. کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغرّاء، ج ۴، ص ۵۱.
۵. شرح الکافی، ج۴، ص ۹۲.
۶. روضه المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص ۲۳۵.
۷. وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۵۱۹.