کامران شرفشاهی: عطار بزرگترین طنزپرداز تاریخ ایران است / فرق طنز با فکاهی و لودگی چیست؟
مبلغ / بسیاری از منتفدان ادبی معتقدند که یک طنزپرداز واقعی باید یک جامعه شناس قابل هم باشد و حتی حظی هم از عرفان و فلسفه برده باشد. حال آنکه بسیاری از کسانی که نام طنزپرداز را با خود به یدک می کشند غالبا در عالم لودگی یا نهایتاْ فکاهی به سر میبرند.
به گزارش «مبلغ»- ۲۵ فروردین روز بزرگداشت عطار نیشابوری است. عطار در کنار اینکه یکی از بزرگترین عارفان ایرانی است از ویژگی طنز هم در آثار خود بهره بسیاری دارد. خبرنگار ایبنا به همین مناسبت با کامران شرفشاهی، نویسنده و منتقد ادربی به گفتگو پرداخته است. شرفشاهی در این گفتگو با تأکید بر اینکه طنز یکی از ژانرهای ادبی است که از دیرباز در ادبیات ما حضوری پررنگ داشته، توضیح داد: از گذشته‌های دور تاکنون هرگاه شاعران برای بیان مسایل اجتماعی در تنگنا بوده‌اند از زبان طنز استفاده کرده‌اند. از جمله در میان آثار عطار شاهدیم که مسایل مهم اجتماعی روزگارش را از زبان مجانین و در قالب طنز بیان می‌کرده و در سده‌های بعد نیز شیوه طنزپردازی ادامه یافته و در امثال عبید زاکانی به اوج رسیده است.
این شاعر و منتقد ادبی تأکید کرد: شاعران ایران زمین در طول تاریخ همواره کوشیده‌اند تا تلخ‌‌ترین مسائل زمانه را در قالبی شیرین و قابل تحمل‌تر به جامعه منتقل کنند و با استفاده از طنز به مثابه داروسازانی هستند که داروی تلخ را با افزودن شیرینی و اسانس‌های خوشبو برای بیماران قابل تحمل‌تر و پذیرفتنی‌تر می‌کنند.
وی با اشاره به حضور پررنگ طنز در ادبیات پیش از انقلاب اسلامی به‌ویژه در دوران مشروطه گفت: در دوران مشروطه شاعرانی از جمله میرزاده عشقی، نسیم شمال، ایرج میرزا، بهار، فرخی یزدی و دهخدا کوشیدند تا آثار خود را از منظر طنز بیان کنند که البته بسیاری از آن اشعار را می‌توان درشمار طنز تلخ و گزنده به شمار آورد.
شرفشاهی با اشاره به اینکه در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز طنزپردازانی در عرصه ادبیات ما ظهور کردند که کوشیدند در حد مقدور پیام خود را ارائه کنند، افزود: در آن سال‌ها نشریه‌های موفقی از جمله توفیق با رویکرد ادبیات طنز ظهور کردند و شاعران موفقی نیز در این عرصه خوش درخشیدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز طنز حضور پررنگ خود را در میدان ادبیات معاصر ادامه داد و از جمله کیومرث صابری با نام مستعار گل‌آقا نشریه‌ای را به همین عنوان پایه‌گذاری کرد که هواداران و طرفداران بسیاری داشت و قلمزنان آن نشریه نکات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر خود را در قالب طنز بیان می‌کردند.
وی به وضعیت ادبیات طنز کشورمان در دهه‌های اخیر پرداخت و گفت: در طول دو دهه اخیر جریان طنز با دگرگونی‌های دیگری روبه‌رو شد. به دلیل افزایش احساس نیاز به این ژانر، شاهد رویکرد چهره‌های تازه از میان شاعران و نویسندگان شدیم که همچنان ادامه دارد.
شرفشاهی با تأکید بر اینکه لازمه گسترش قالب طنز در جامعه، آزادی و امکان نشر بدون دردسر آثار طنزپردازان است، افزود: در هر دوره‌ای که آزادی نسبی بیشتری در کشور وجود داشته آثار طنزپردازان نیز نمود گسترده‌تری یافته است. هر چه صعه صدر مسئولان در نشر آثار طنز بیشتر باشد عرصه برای گسترش و اعتلای این حوزه افزایش می‌یابد.
وی همچنین با بیان اینکه هر مطلب فکاهی را نمیتوان طنز دانست، گفت: در آثار طنز امروز گاه شاهد اشعار و داستان‌هایی هستیم که تنها جنبه هزل، هجو یا لودگی دارند و بیشتر از اینکه طنز باشند به لطیفه و جوک شبیه‌اند. طنز دارای پیام بزرگ و جامعه‌ساز است و هر مطلب فکاهی را نمیتوان از این ژانر دانست.
این نویسنده توضیح داد: همان‌گونه که در بسیاری از آثار سینمایی دو دهه اخیر شاهدیم که این آثار تنها جنبه کمدی دارند و هدفی جز سرگرمی و تفریح را دنبال نمی‌کنند در عرصه ادبیات نیز متاسفانه با ظهور و غلبه آثار فکاهی که با طنز اشتباه گرفته می‌شوند مواجه هستیم.