آموزش نحوه سپاسگزاری به کودک/ از تهیه لیست شکرگزاری تا نوشتن یادداشت های تشکر

به گزارش «مبلغ» به نقل از فارس، دوستی می‌گفت از دوران کودکی خود که به یاد می آورد، همیشه پدر و مادرش سر مسائل کوچک و بزرگ از زندگی ناراضی بودند و مدام بنای ناسازگاری می گذاشتند، بعدها که بزرگ تر شده او نیز همین نگاه را نسبت به زندگی پیدا کرده و هیچگاه از داشته هایش راضی نبوده، مثلا تعریف می‌کرد که خودش می‌داند چنین چیزی درست نیست و نباید چنین نگاهی به زندگی داشته باشد اما نمی تواند آن را تغییر دهد. مثلا اگر ماشین جدیدی می‌خرد، همیشه به دنبال بهتر آن است و از آن وسیله لذت نمی برد یا اگر به موفقیت خوبی دست پیدا کرده، این موفقیت باعث شادی و خوشحالی او نمی شود و باز تصور می‌کند که کاری انجام نداده است. این نگاه ناراضی بودن از داشته ها و قدردانی نکردن از نعمت هایی که خداوند به انسان می‌دهد چطور از کودکی در وجود یک انسان نهادینه می شود و باعث می شود که شادی لذت بردن و شکرگذاری از زندگی از افراد گرفته شود؟ آیا خانواده مسبب دیدگاه مثبت یا منفی فرزندانشان نسبت به مسائل و موقعیت ها در بچه هایشان می شوند؟

تحقیقات روانشناسی نشان داده که کودکان شکرگذار ، افراد شادتری در زندگی هستند . شکرگذاری در کودکان اثرات ارزشمند زیادی دارد از جمله قدرشناس بودن، روابط اجتماعی بیشتر با دیگران، رضایت بیشتر از زندگی در سنین جوانی و نوجوانی، حسادت و افسردگی کمتر، سلامت جسم و روح، خوش بینی، صبر و خویشتن داری و در نهایت احساس خوشبختی بیشتر و دوری از افکار منفی. از سوی دیگر در احادیث زیادی از ائمه اطهار(ع) در ارتباط با شکرگذاری و قدرشناس بودن تأکید شده است از جمله پیامبر اسلام(ص) می فرمانید: «کسی که نعمت‌های خدا را برخود مستدام می‌بیند باید که بسیار شکور و سپاسگزار باشد. (الشهاب فی‌الحِکَم و الآداب، ص ۴۹). امام علی(ع) می فرمایند: «شکر نعمت، نعمتت افزون کند. (بحار، ج ۷۱، ص ۴۴) و امام صادق(ع) می فرمایند: «شکر گزاری باعث وفور نعمت و مصونیت از فقر و تهیدستی است. (تحف‌العقول، ص ۳۷۶)

حال که درباره اهمیت و ارزش شکرگذار بودن به توافق رسیدیم، سوالی که پیش می آید این است که چطور والدین می توانند روحیه شکرگذاری و قدرشناسی را از دوران کودکی در وجود فرزندانشان نهادینه کنند. چرا که دوران کودکی بسیار مهم است و بچه‌های در حال رشد نیاز به آموزش های مختلف دارد و تقلید نیز یکی از مسائلی است که در این دوره اهمیت پیدا می‌کند . بنابراین نخستین نکته این است که خود والدین مسائل مختلف را رعایت کنند چرا که بچه ها در حال الگوبرداری هستند.

شکرگذاری و قدردانی چیست؟

دکتر فرزاد طباطبایی روانشناس معتقد است که شکرگذاری و قدردانی توانایی تشخیص خوبی ها و برداشت درست از زندگی است، اینکه ما بتوانیم خوبی ها را در زندگی و در اطرافیانمان ببینیم و خیلی مهم است که از دوران کودکی این نگرش در کودکان ایجاد شود. حال یک سری والدین شاید به خاطر مشغله‌های زیاد تصور کنند که نمی‌توانند چنین وقتی برای بچه هایشان بگذارند اما این والدین قطعا اثر منفی آن را در بزرگسالی از سوی فرزندانشان خواهند دید. منتها برای آن دست والدینی که تمایل به آموزش چنین نگاهی به فرزندانشان دارند باید گفت که ابتدا کارشان سخت است اما به مرور ساده می شود و رعایت چند نکته حائز اهمیت است:

۱- تعامل سازنده با کودک

والدینی که در طول روز با کودک خود وقت می گذرانند، با او بازی می کنند و با هم کار مشترک انجام می دهند، تعامل سازنده ای با کودک خود می توانند برقرار کنند.

۲- نگاه بالا به پایین ممنوع

برخی والدین تصور می‌کنند هنوز مثل گذشته ها باید نگاه از بالا به پایین به بچه ها داشته باشند و بعد هم انتظارشان این است که بچه ها با آنها دوست باشند. چنین نگاهی باید کنار گذاشته شود و با کودک در مسائل مختلف همفکری و کمک گرفته شود و از این راه می توان حس ارزشمندی و قابل احترام بودن را در او ایجاد کرد.

۳- پند و اندرز ممنوع

از خطاهای آموزشی والدین نصیحت زیاد بچه ها، تذکر نکات آموزشی، تحقیر و سرزنش و در نهایت تنبیه برای آموزش دادن است که چنین کارهایی رابطه والد و کودک را تخریب می کند. به جای تنبیه باید تشویق مثبت را جایگزین کرد.

۴- آموزش گفت وگوی موثر والد ـ کودک

والدینی که با فرزندان خود صحبت می‌کنند ، در مسیر رشد آموزش‌های لازم نیز به آنها می‌دهند و چنین چیزی هیچ نیاز به تنبیه کردن ندارد بلکه با گفت وگوی سازنده و درست صحبت کردن می تواند مسائل مختلف را به کودکان آموزش داد به شرطی که این گفت وگو سازنده باشد.»

روش های آموزش شکرگذاری به کودکان

حال که دانستیم چطور باید با بچه ها تعامل سازنده داشته باشیم، باز می گردیم به روش های آموزش شکرگذاری به کودکان:

۱- تشکر از کودک

همه ما می دانیم که اگر به کودکی محبت کنیم در مقابلش نیز محبت دریافت می کنیم.بنابراین بهترین راهکار برای اینکه یک کودکی شکرگذاری و تشکر کردن را یاد بگیرد این است که خود ما نیز از او تشکر کنیم. مثلا برای یک کار خوبی که انجام داده، برای یک ظرفی که به آشپزخانه آورده  و در نهایت برای اینکه اتاقش را مرتب کرده است، چنین عملی عکس العملش نیز این است که خود کودک نیز از ما در مقابل کارهای مختلف تشکر خواهد کرد و به تدریج قدردانی را آموزش خواهد دید.

۲- تشویق کودک به تشکر کردن

امام رضا (ع) می فرمایند: «کسی که سپاسگزار نعمتی از مخلوق نباشد سپاسگزار نعمت خدا هم نخواهد بود.» بنابراین باید یاد بگیریم اگر کسی خدمت به ما کرد یا نعمتی به ما بخشید باید از او سپاسگزار باشیم. حال پس از اینکه خودمان چنین الگویی برای بچه ها بودیم ، به کودک نیز آموزش دهیم که برای چیزهای مختلف و به طور منظم تشکر کند. مثلا شما لباس عروسک دخترتان را دوخته اید، حال از او بخواهید که برای چنین کاری از شما تشکر کند، یا برای شام یا ناهار از مادر تشکر کند و یا برای هدیه تولد از خاله  و عمه و … شاید ابتدا چنین کاری برایش عجیب و غریب باشد اما به مرور یاد می گیرد که برای همین کارهای کوچک تشکر کند.

۳- توجه کردن به افکار و احساسات؛ تهیه لیست شگرگذاری

دکتر طباطبایی معتقد است که برای اینکه یک انسانی در بزرگسالی قدر داشته های خود را بداند و حتی کوچکترین داشته ها او را خوشحال کند، باید از کودکی تشویق شود که ارزش نعمت های مختلف چیست و درباره آنها فکر کند، مثلا درباره اعضای بدنش و همینطور درباره احساساتش مثل اینکه احساسات مختلفش را درک کرده و درباره آنها بنویسد و در نهایت نیز یاد بگیرد که برای داشتن آنها قدردانی کند.

در گام بعدی چنین کودکی می‌تواند با کمک خانواده لیستی از مهمترین چیزهایی که دارد و برایش ارزشمند است، از ریز تا درشت را تهیه کند و روی کاغذ بنویسد. هر چیزی می‌تواند در این لیست قرار بگیرد حتی اگر از نظر والدین خنده دار بیاید. پس از تهیه این لیست می توان به کودک آموزش داد که در زمان های مشخصی از روز آن را مرور کند و بابت داشتن آنها از خداوند سپاسگزار باشد.»

۴- نوشتن یادداشت‌های تشکر

شاید تصور کنید که دیگر در این عصر نامه نوشتن و ارسال آن قدری خنده دار و دور ازواقع باشد اما در واقع کودکان باید این مرحله را طی کنند و برای عزیزانشان نامه بنویسند و از آنها قدردانی کنند. مثلا از پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ، یک عموی دوست داشتنی یا یک خاله حمایتگر و با چنین کاری روحیه قدردانی در کودکان تقویت می شود. کودکان می توانند در این یادداشت ها از احساساتشان بگویند و از عزیزانشان بابت بودن در کنارشان تشکر کنند.

۵- تهیه کتب با محتوای قدردانی

در برخی از کتاب های داستانی یا برخی انیمیشن ها، آموزش هایی از شکرگزاری و تشکر دیده می شود که چنین محتواهایی هم می تواند برای کودکان آموزنده باشد.

رعایت کردن این دست موارد و آموزش دادن آن به کودکان باعث می شود که چنین فرزندی در بزرگسالی حتی برای یک اتفاق کوچک ، یک آفتاب تابستانی، یک فنجان چای و یا حتی یک روز بارانی از خداوند سپاسگذار باشد و آن را به فال نیک بگیرد نه اینکه مدام همه اتفاقات و مسائل را به جریانات منفی روزمره ربط دهد و احساساتش تحت تأثیر قرار بگیرد.

طباطبایی معتقد است که رعایت کردن همه این موارد به ویژه در عصری که ما در آن زندگی می کنیم و بچه ها همه چیز برایشان فراهم است، کار ساده ای نیست اما به تدریج انجام می شود و رعایت همین مسائل باعث می شود که کودکان احساس بهتری نسبت به خود و اطرافیانشان داشته باشند و انسان های شادتری شوند.

و در نهایت رعایت چند نکته دیگر مثل هدیه دادن به کودکان و آموزش تشکر کردن به آنها، تعریف کردن سوابق موفقیت و سختی هایی که شما برای رسیدن بدان کشیده اید برای کودکان ، تشویق کودکان به کمک کردن به دیگران و یا بخشش به سایرین، سپردن برخی وظایف روزمره به آنها و در نهایت مراقبت از کودکان در برابر تبلیغات مختلف بازاریان در فضاهای مجازی نیز در این مسیر می تواند اثرگذار باشد.