بازچاپ کتابی جذاب در حوزه مطالعات عثمانی

به گزارش «مبلغ» به نقل از پایگاه مطالعات عثمانی: تاثیری که شرق شناسان و مطالعات مستشرقانه بر فهم جهان غرب از شرق و خود شرقیان از خودشان داشت مساله ای پوشیده نیست. شرق شناسی به مثابه یک گرایش آکادمیک تا کنون ادبیات علمی قابل توجهی را تولید کرده است که هنوز هم چه از منظر روش شناسی و چه از نظرگاه بینش های حاکم بر آن اهمیت بسیاری دارد.

اما در این میان مساله “شرق شناسی تصادفی” رفته رفته اهمیت قابل توجهی در مجامع علمی جهان پیدا کرده است. این ساحت علمی با افزایش اهمیت مطالعات مردمشناسانه و تاریخ مردمی از اهمیت روزافزونی برخوردار شده است. روای های دست اول از سوی کسانی بدون قصد مطالعه آکادمیک از جامعه هدف وارد منطقه ای شده و گزارش هایی از آنجا ارائه کرده اند به رغم تاثیراتی که نوع بینش مولفان در روایت آنها از آن جامعه دارد اما به هر حال روایتی دست اول از آن جامعه است.

کتاب قابل توجه “مستشرقان تصادفی، مسافران مدرن ایتالیایی در سرزمین های عثمانی” که با همت باربارا اسپاکمن از سوی انتشارات دانشگاه لیورپول منتشر شده است از نمونه مطالعات قابل توجه در این حوزه است.

در این کتاب روایت های ایتالیایی هایی که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در مصر عثمانی و آناتولی حضور داشته و تجربیات خود را به ایتالیایی، انگلیسی و فرانسه نوشته اند روایت شده است.

در میان راویان این کتاب زن جوانی به نام آمالیا نزلی وجود دارد که زبان عربی را آموخته فرصت همصحبتی با اهالی حرمسرای مصر عثمانی پیدا کرده و خاطرات خود را به ایتالیایی نوشته است وجود دارد. همچنین دیگر راوی مورد توجه کتاب جوانی به نام جیووانی فیناتی است که به اسلام گرویده و نهایتا در مصر دوره محمدعلی پاشا درگذشت. او خاطرات و مشاهدات خود از این دوره مصر را به زبان انگلیسی تدوین کرده است. راوی دیگر مورد توجه در این اثر جیووانی بلزونی، مردی ثروتمند و عتیقه دار است که روایت خود را به زبان انگلیسی نوشته است. نوشته او روایت دست اولی از غارت آثار باستانی توسط اروپایی ها در مصر است.

راوی دیگر این کتاب یک شاهزاده میهن پرستی به نام کریستینا تریولوزیو بلگیوژوسو است که به عنوان تبعید در آناتولی زندگی می کرد. او مشاهدات خود از آناتولی را به زبان فرانسه نوشته است. او در روایت خود نگاهی منفی به زندگی حرمسرا در عثمانی داشته و اصلاحات اجتماعی در امپراتوری عثمانی را پیشنهاد میدهد. راوی دیگر این اثر یک آنارشیست و ضد استعمارگرای اوایل قرن بیستم، لدا رافانلی است که او هم به اسلام گروید و در نوشته های مبسوط خود گزارشی گسترده از آن دوره عثمانی ارائه میدهد.

راویان این کتاب به هنگام ارائه گزارش خود از جامعه آن روز عثمانی از مرزهای طبقاتی، جنسیتی و مذهبی عبور کرده و روایتی دست اول که به شکلی متفاوت شکاف متصورانه شرق و غرب را تغییر داده، روایت های غالب اروپایی را مورد تشکیک قرار میدهد ارائه میدهند. دامنه گسترده ای از طیف های موضوعی متفاوت که از اسلام هراسی تا گرویدن به اسلام را شامل میشود فرصت قابل توجهی به خواننده خود ارائه میدهد تا به مقایسه تفاوت های زیستی و فرهنگی در دو سوی دریای مدیترانه بپردازد.

این کتاب که در سال ۲۰۱۷ منتشر شده بود در هفته گذشته باز هم از سوی انتشارات دانشگاه لیورپول بازنشر شد.